Sual: Cemaate yetişebilmek için, bazen ikindinin sünnetini iki rekat
olarak kılmak caiz dendi. Bir de akşamın sünneti iki iken üç rekat kaza kılmak,
yine yatsının son sünneti yerine üç rekat vitir kılmak caiz mi? Üç rekatlık
nafile namaz olmayacağı için sünneti terk etmiş olmuyor muyuz? Tam İlmihâl’de bu
konuda bilgi var mı?
CEVAP
Farzın yanında, bir namaz kılmakla sünnet de kılınmış oluyor, rekat sayısı
önemli değildir. Yani ikindinin ilk dört rekat sünneti yerine, akşamın üç
rekatlık kazası veya sabah namazının iki rekatlık kazası da kılınabilir. Kazası
olmayan insan da böyle yapmakla sünneti terk etmiş olmaz.
Bu konunun S. Ebediyye’de kaza namazı bahsinde geçen kısımlarından
bazıları şöyledir:
1- (Büyük âlim İbni Nüceym’e soruldu ki, bir kimsenin kazaya kalmış
namazları olsa, sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsının sünnetlerini, bu
namazların kazalarına niyet ederek kılsa, bu kimse sünnetleri terk etmiş olur
mu?) Cevabında, (Sünnetleri terk etmiş olmaz. Çünkü, beş vakit namazın
sünnetlerini kılmaktan maksat, o vakit içinde, farzdan başka bir namaz daha
kılmaktır. (Nevadir)de diyor ki, sünnet yerine kaza kılmakla, sünnet de
yerine getirilmiş olur. Kaza borcu olanlar, her namaz vakti, o vaktin farzından
başka namaz kılarak, sünneti yerine getirmiş olur) buyurdu.
2- (Eşbah)da buyuruyor ki, (Beş vakit namazın ilk ve son
sünnetlerini, yani müekked sünnetleri kılarken, sünnet olduğuna niyet etmek
lazım değildir. Revatib sünnetler, nafile niyeti ile veya yalnız namaza niyet
ederek sahih olur. Yani o vaktin sünneti olur. Ayrıca sünnet diye niyet etmeye
lüzum yoktur. Mesela fecr doğmadan, teheccüd niyeti ile, iki rekat kılınca,
fecrin başlamış olduğu, sonradan anlaşılsa, bu namaz, sabah sünneti yerine
geçer. Teravihde de, teravih olduğuna niyet etmek şart olmadığı haberi
sağlamdır. Bunun gibi, kazaya kalmış öğle namazı olmayan kimse, Cuma namazından
sonra kıldığı dört rekata (Vaktine yetişip kılmamış olduğum son öğleyi kılmaya)
niyet etse, sonra Cuma namazının sahih olduğu anlaşılsa, sağlam ve sahih habere
göre, bu dört rekat, Cuma sünneti olur.
(Nafileleri ve Ratibe sünnetleri, yalnız namaz kılmaya veya sünnetten başka bir
namaza niyet ederek kılınca, sahih olur.) Görülüyor ki, namaz vakti içinde, o
vaktin farzından başka kılınan her namaz [mesela kaza namazı], o vaktin sünneti
de olur.
İbni Âbidin, namaza niyeti anlatırken diyor ki, (Derin âlimlere göre,
yalnız namaza niyet edilerek kılınan sünnet sahih olur. Çünkü, beş vakit namazın
sünneti demek, Peygamber efendimizin kıldığı namaz demektir. Bu namazlara sünnet
ismi sonradan verilmiştir. Resulullah, beş vakit namazın sünnetlerini kılarken,
yalnız (Allah rızası için namaz kılmaya) derdi. (Sünnet kılmaya) diye niyet
etmezdi. Her vakit içinde böyle kılınan her namaz, sünnet ismi verilen namaz
olur.)
(Beş vakit namazın sünnetleri ve teravih namazı, aslında nafile namazdır.
Bunları kılarken, yalnız namaza diye niyet yetişir.)
(Camiye girince iki rekat namaz kılmak sünnettir. Buna (Tehıyyat-ül-mescid)
namazı denir. Camiye girince, farz, sünnet ve herhangi bir namaz kılınırsa,
tehıyyat-ül-mescid de kılınmış olur. Kılınan namazlara, tehıyyat-ül-mescid diye
de ayrıca niyet etmeye lüzum yoktur.
3- Abdülhakim efendi hazretleri buyurdu ki:
Sünnet namaz demek, farzdan başka kılınan namaz demektir. Farzdan evvel veya
sonra olan sünnet yerine kaza kılan, bu kaza namazı ile, sünnet namazın tarifine
uyduğu için, sünneti de kılmış olmaktadır. (İslam Ahlakı)
Netice:
Öğlenin ilk sünneti yerine, ikindinin veya akşamın veya yatsının veya sabah
namazının kazası kılınsa, sünnet de kılınmış olur. Peki niye öğle namazının ilk
dört rekat sünneti yerine, yine öğlenin kazaya kalan farzına niyet ediyoruz diye
soruluyor. Böyle kılınınca hesabı kolay oluyor. Bir kimse böyle bir sene namaz
kılsa, bir senelik kaza kılmış oluyor. Karışık kılarsa, yani öğlenin sünneti
yerine akşamın kazasını kılsa, ikindinin sünneti yerine sabahın kazasını kılsa
hesabı yine sahih olur ama, hesabı zor olur. Teker teker hesabını tutmak
gerekir.
İkamet okunurken, yahut imam namaza başlamışken, hiçbir sünnet kılınmaz. cemaate
yetişme imkanı varsa sabahın sünneti ayrı bir yerde kılınır. Ayrı yer yoksa o da
kılınmaz. Yine Tam İlmihâl’de diyor ki:
(Cemaat ile kılınırken, nafile namaza başlamak mekruhtur.)
Farza başlanacağı sırada cemaat arasında, ikindinin sünnetini kılmak mekruh
olur. Eğer iki rekat kılınca yetişme imkanı varsa, iki rekat sabah namazının
kazası kılınabilir.