Konuşmanın kısmen bozulmasından, tamamen kaybına kadar olabilen, çeşitli sebeplere bağlı olarak ortaya çıkan konuşma kusurları. Başlıca iki kısımda incelenebilir:

Birincisi: Beyindeki konuşma merkezlerinde ve bağlantılarındaki bozukluktur. (Afazi) bunun iki tipi vardır.

Motor afazi: Hasta kendisine söylenenleri anlamakta, fakat kendi söylemek istediğini, kelimeler halinde ifade edememektedir. Hatta anladığını cevaplayabilmek gayesiyle hasta kendini zorlar ve bu zorlayış hastanın mimiklerinden anlaşılır. Bazen bu zorlayış, hastayı büyük bir bunalıma sokacak derecelere erişebilmektedir.

Sensoryal afazi (hissi afazi): Burada hasta, konuşulanları işitebildiği halde manalarını kavrayamaz. Bu hastalar konuşabilir. Ancak konuşma sırasında kullandıkları kelimelere manalarını, kendi işitme kabiliyetleriyle düzeltip, kontrol etme imkânından mahrum olduklarından söylenmesi lazım olan kelime yerine âdeta uydurma bir kelime söylerler. Bazen de kelime anlamlıdır. Uydurma bir kelime değildir, fakat söylenmesi gereken kelime değildir. Meselâ kapı yerine anahtar denmiştir. Bu hâle de parafazi denir. Sensoryal afazide hastalar, motor afazisindekinin aksine olarak âdeta herşeyi anlatacakmış gibi bir konuşma rahatlığı içindedirler.

İkinciside: Konuşmayı sağlayacak kasların hareketleri ve birbirleriyle ahenginin bozukluğu sebebiyle kelimelerin şekil ve manalarının düşüncede mevcut olmasına rağmen kelimelerin söylenişlerinde ve hece yapılarında bozukluk vardır. (Dizantri) Burada hasta söylenenleri anlar. Vereceği cevabı seçer. Verilen cevap anlamlıdır. Fakat anlaşılamayacak derecede kelimeleri ve heceleri bozuk olarak söyler.

Cümlelerin veya kelimelerin gittikçe daha hızlanmak suretiyle ardarda tekrar edilmesi, şeklindeki konuşma bozukluğuna palilali denir. Ekolali'de ise hasta son kelime veya heceyi üç dört defa tekrar eder.

Sesin kaybolup şahsın fısıltı halinde konuşması durumuna afoni denir. Bu durum, gırtlak ve ses tellerinin hastalıklarında ve histeride görülür.
Sinir sisteminde hasar bulunmayan ve şuuru açık olan kimselerde konuşmanın tamamıyla kaybolmasına Mutizm denir. Şizofreni, ileri derecedeki depresyon ve histeri gibi psikolojik bozukluklarda görülür.

Kekemelik, genellikle solaklarda görülebilen bir konuşma kusurudur. Hafif dereceleri kendiliğinden düzelebilir. Ağır vakalar hayat boyu kekeme kalabilirler.