Çeşitli gâyelerle uygulanan, çok faydalı mekanik bir fizik tedâvi vâsıtası. Masaj, tıp bilgisi olan ellerde bir kat fazla değer kazanır.

Masaj şu durumlarda yapılır: Hareketsizliğe bağlı ödemler (sulu şişmeler), müzmin toplardamar iltihabı, lenfanjit, varis, felçler, müzmin iltihabî mafsal ve mafsal çevresi romatizmaları, harap edici (dejeneratif) mafsal romatizmaları, mafsal ve mafsal çevresi doku adale zedelenmeleri (had dönem geçtikten sonra), iyileşmeye yüz tutan kemik kırıkları, bâzı metabolizma hastalıkları, yağ dokusu, ağrılı şişkinliği (cellulitus), travma sonrası meydana gelen ödem ve kan artıklarının giderilmesinde adalelerin kuvvetlendirilmesinde, yorgun adalelerin dinlendirilmesinde ve yumuşatılmasında oldukça faydalıdır. Adalelere olan tesirlerinden dolayı masaj, sporcular tarafından çok sevilir.

Çeşitli masaj manevraları vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
1. Tazyik manevraları: Sâbit tazyik, cilt üzerinden avuç içi ile yapılır, ağrıyı giderici etkisi vardır. Kayıcı tazyik manevralarından “efloraj” avuç içleri ve parmaklar cilt üzerine iyice intibak ettirildikten sonra, masaj yapılan cilt sahasında elleri birbiri arkasından kayacak şekilde, cilt üzerinde hareket ettirerek yapılır. Avuçları cilt üzerinde daha kolay kaydırabilmek için, masaj yapılacak sahaya talk pudrası veya sıvı vazelin sürülür. Efloraj, yüzeysel veya derin yapılır, ödemleri giderici etkisi vardır.

Derin tesirli kayıcı manevralardan olan “petrisaj” cilt, ciltaltı ve adale tabakalarını iki elle tutup, hamur yoğurur gibi hareketler yaparak tatbik edilir, ödemi giderir, yorgunluğu hafifletir. Kayıcı tazyik manevralarından olan “friksiyon”, cilt üzerine parmak uçları konulmak üzere yapılır, ciltaltı dokularda meydana gelmiş yapışıklıklar ve nedbelerin izalesinde çok faydalı ve yumuşatıcı bir manevradır.

2. Perküsyon manevraları: Her biri ellerle deri üzerine ritmik darbeler vurmaktan ibâret olan bu manevralar, özellikle zayıf adalelerin uyarılmasında kullanılır.

3. Vibrasyon manevraları: Bu manevra, parmak uçları, el düz vaziyette ve cilt sahasına dikey tarzda temas ettirildikten sonra yapılan titreme hareketlerinden ibârettir. Ağrı dindirici etkisi vardır. Elle yapılan vibrasyon manevralarından çok daha fazla sayıda titreşim yapan elektrikle çalışan vibratörler de masaj seanslarında kullanılmaktadır.

Masaj, gâyesine göre birkaç manevranın arka arkaya bir seans esnâsında tatbiki sûretiyle yapılır. Masajdan önce hastanın pozisyonu uygun hâle getirilir. Masaj, kuvvet yerine bilgi ve tecrübe isteyen bir fizik vâsıtasıdır. Bilgisizce ve şuursuzca yapılacak bir masaj, fayda yerine zarar verir. Masaj yapmayı meslek edinmiş kişilere “masör” ismi verilir.

Genellikle masajdan önce; masaj yapılacak bölgeye efraruj ışık banyosu, sıcak su banyosu gibi bir fizik vâsıta tatbik olunursa, masajın tesiri daha da artar. Masaj, toplardamarların akış yönünde çevreden merkeze doğru yapılmalıdır.

Masajın, rahatlatıcı, uyku verici ve sâkinleştirici etkisi de söz konusudur. Ateşli hastalık durumlarında, kırık ve çıkıkların erken düzelmesinde, iltihaplı vücut bölgelerinde, kanserli uzuvlara masaj yapılmaz.