Sual: Bir kimse Mekke’de veya başka yerde niyet etmeden 15 günden
fazla kalsa, seferi olur mu?
CEVAP
Mekke-i mükerremeye giden, 15 veya daha fazla gün kalmaya niyet ederse mukim
olur.15 günden az kalmaya niyet ederse veya hiç niyet etmeden aylarca kalsa
misafir olur.
Mekke, Minâ ve Arafat gibi başka başka yerlerde toplam 15 gün kalmaya niyet eden
de, mukim olmaz. Yalnız Mekke’de veya Minâ’da 15 gün kalmaya niyet eden mukim
olur. Mukim olan da, namazlarını kısaltamaz. Bayram kurbanını da kesmesi vacip
olur.
Talebe, asker, işçi gibi emir altında bulunanlar, kendi niyetleri ile değil,
hocalarının, kumandanlarının, işverenlerinin emrine göre hareket ederler.
Âmirleri 15 gün kalmaya niyet etse, bunlar emri işitinceye kadar misafir
olurlar. Emri hiç işitmezlerse, kaç gün kalsalar hep seferi olurlar.
Bir görevliye tâbi olan hacılar da, bunun sözü ile hareket ederler. Görevli, 15
gün Mekke’de kalacağız dememişse, bu görevliye bağlı olanlar seferi olur. Seferi
olanın da bayram kurbanını kesmesi vacip olmaz. Fakat şükür kurbanını kesmesi
vacip olur. Dört rekatlık farzları iki rekat olarak kılar. (Nihaye)
Sual: Bir hacı hac farizası için, Mekke’de 13 gün kaldıktan sonra 14-15.
günleri de Minâ ve Arafat’ta bulunup (Mekke- Mine, Arafat arası 22 km) tekrar
Mekke’ye geri dönerek 7 gün daha kaldıktan sonra Medine’ye giderse seferi midir?
CEVAP
Tam İlmihal’de diyor ki:
Mekke, Minâ ve Arafat gibi başka başka yerlerde toptan 15 gün kalmaya niyet
eden, mukim olmaz. Demek ki Türkiye'den giderken veya oraya varınca bir yerde 15
günden fazla kalmaya niyet edilmemişse seferi olur. Medine’de 15 günden fazla
kalmaya niyet eder ise orada da mukim olur, 15 günden az kalmaya niyet etmişse
seferi olur.
Mekke’de mukim olunmaz mı?
Sual: Tam İlmihal’de (Mekke, Minâ ve Arafât gibi başka başka yerlerde
toptan 15 gün kalmaya niyet eden de, mukim olmaz) deniyor. Bir kimse
Mekke’de bir ay kalsa, mukim olmaz mı?
CEVAP
Mukim olur. Bir yerde 15 günden fazla kalınınca mukim olur. Mesela bir kimse
13 gün Mekke’de kalmaya, sonra bir gün Arafat veya Minâ’da kalmaya, sonra 13 gün
yine Mekke’de kalmaya niyet edip sonra, Medine’ye gitmeye niyet etse, bir yerde
15 günden fazla kalmaya niyet etmediği için Mekke’de toplam 26 gün kalmasına
rağmen seferi olur. Namazlarını kısaltarak kılar. Ama kişi, Ramazanda gidip
Mekke’de 15 günden fazla kalmaya mesela bir ay kalmaya niyet etmişse, artık
Mekke’de mukimdir. Arafat’ta da, Minâ’da da, Müzdelife’de de seferi olamaz,
mukimdir. Namazlarını kısaltamaz.
Bütün fıkıh kitapları hep aynı şeyi yazmaktadır. Farklı bir kavil yoktur. Fakat
anlatılışları farklıdır. Birkaç örnek verelim:
Misafir olan yolcu, Mekke ve Minâ’da 15 gün ikamet etmeye niyet etse namazları
dört kılmaz, çünkü iki yerde kalmayı niyet etmek çok yerde kalmayı gerektirir,
bu ise yolculuğun gerçekleşmesine manidir. Ancak yolcu geceyi birinde kalmayı
niyet ederse oraya girmesiyle mukim olur, çünkü kişinin ikameti gece kaldığı
yere izafe olunur. (Hidaye)
Mekke ve Minâ’da 15 gün kalmaya niyet eden namazları dört kılmaz; çünkü ikamet
iki yerde kalmaya niyet etmekle mukim olunmaz. Yolcunun ikametleri toplansa 15
günü geçse de seferidir. Ancak geceyi birinde ikamet etmeye niyet ederse o zaman
oraya girmesiyle mukim olur, çünkü kişinin ikameti kaldığı, yattığı yere izafe
olunur. Hac farzını yerine getirmek için hac ayının on günü içinde Mekke’ye
girse ve 15 gün ikamete niyet etse, mukim olmaz, çünkü Arafat'a çıkmak
zorundadır. Bir yerde 15 günden çok kalmadıkça mukim olamaz. (Bahr-ür Raik)
Kişi Kufe’den çıksa Mekke ve Minâ'da 15 gün ikamet etmek üzere yola çıksa
Mekke'ye girdiğinde namazı dört kılamaz, çünkü sadece Mekke’de 15 gün
kalmayacaktır. (Mebsut - Şeybani)
Yolcu bir yerde 15 gün kalmaya niyet ederse mukim olur. Ama iki yerde 15 gün
kalmayı niyet eder ise, bu iki yerin her biri kendi başına bir şehirdir.
Dolayısıyla biri diğerine tâbi değildir. Mekke ve Minâ’da toplam 20 gün kalmaya
niyet eden mukim olmaz. Ancak bu iki yerden birinde 15 gün kalmaya niyet eden
mukim olur. (Tuhfetül Fukaha)
İki yerde mesela Mekke ve Minâ’da, yahut Kufe ve Hira’da kalmayı niyet eden
şayet geceyi bunlardan birinde ikamet etmeye azmetse ve gündüzleri oradan
diğerlerine gitmeyi planlasa, eğer gece kalmayı azmettiği yere gündüz girse
mukim olmaz. Ama gece ikamet etmeyi azmettiği yere geceleri girse mukim olur,
sonra diğer yerlere oradan yola çıksa misafir olmaz. Çünkü kişinin ikamet yeri
kaldığı yerdir. Başkasının yerine hac yapan arkadaşları gittikten sonra Mekke'de
15 gün veya daha çok kalmayı niyet eden Mekke'de mukim olur. (Mebsut -
Serahsi)
Diğer üç mezhepte seferilik farklıdır. Giriş çıkış günleri hariç, bir yerde dört
gün kalmaya niyet eden mukim olur. Bir ihtiyaçtan dolayı bu mezheplerden
birisini taklit eden Hanefi de, taklit ettiği mezhebin şart ve müfsitlerine
riayet eder. Yani dört gün kalınca mukim olur ve namazlarını kısaltamaz.