Sual: Namaza geç kalıp, imama, çeşitli rekatlarda yetişen kimse, nasıl
hareket eder? Hepsine ayrı ayrı misal vererek anlatır mısınız?
CEVAP
Namaza geç kalıp imama birinci rekatta yetişemeyen kimseye Mesbuk
denir. Mesbuk, imam iki tarafa da selam verdikten sonra, ayağa kalkarak,
yetişemediği rekatları kaza eder ve kıraetleri [okumaları], birinci, ikinci,
üçüncü rekat kılıyormuş gibi okur. Oturmayı ise, dördüncü, üçüncü ve ikinci
rekat sırası ile, yani sondan başlamış olarak yapar.
Mesela:
1- Öğle, ikindi veya yatsının farzının ikinci rekatına yetişen yani sadece
bir rekat kaçırmış kimse, imam selam verdikten sonra, kalkıp, Sübhaneke, Fatiha
ve zammı sure okur. Rüku ve secdeden sonra oturur, Ettehıyyatüyü, salli
barikleri, Rabbena âtinayı okuyup selam verir.
2- Öğle, ikindi veya yatsının üçüncü rekatına yetişen yani iki rekat
kaçırmış kimse, imam selam verdikten sonra, kalkıp, Sübhaneke, Fatiha ve zammı
sure okur. Rüku ve secdeden sonra oturur. [Başka bir kavle göre oturmazsa da
namazı sahih olur.] Ettehıyyatüyü okuduktan sonra kalkar, Fatiha, zammı sure
okur, rüku ve secdeden sonra oturur. Ettehıyyatüyü, salli barikleri, Rabbena
âtinayı okuyup selam verir. Evla olanı böyledir.
3- Öğle, ikindi veya yatsının dördüncü yani son rekatına yetişen kimse, imam
selam verdikten sonra, kalkıp Sübhaneke, Fatiha ve zammı sure okur. Rüku ve
secdeden sonra oturur, Ettehıyyatüyü okuduktan sonra kalkar, Fatiha ve zammı
sure okur, rüku ve secdeden sonra oturmayıp kalkar. Fatiha okur, rüku ve
secdeden sonra oturup Ettehıyyatüyü, salli barikleri, Rabbena âtinayı okur,
selam verir.
4- Akşamın ikinci rekatına yetişen kimse, imam selam verdikten sonra,
kalkıp, Sübhaneke, Fatiha ve zammı sure okur. Rüku ve secdeden sonra oturur,
Ettehıyyatüyü, salli barikleri, Rabbena âtinayı okuyup selam verir.
Akşamın üçüncü rekatına yetişen kimse de, imam selam verdikten sonra, kalkıp,
Sübhaneke, Fatiha ve zammı sure okur. Rüku ve secdeden sonra oturur,
Ettehıyyatüyü okuduktan sonra kalkar, Fatiha ve zammı sure okur, Rüku ve
secdeden sonra oturur, namazı tamamlar.
5- Sabahın 2. rekatına yetişen kimse, imam selam verdikten sonra, kalkıp,
Sübhaneke, Fatiha ve zammı sure okur. Rüku ve secdeden sonra oturup namazı
tamamlar.
6- Mesbuk, imam son rekatta otururken, Ettehıyyatüyü yavaş yavaş okur, eğer
erken bitirirse, imam selam verinceye kadar Kelime-i şehadeti tekrar eder. Sükut
etmez. Bu hususta başka kaviller varsa da âlimlerin tercih ettiği budur.
7- Son rekatı da kaçıran kimse, imama teşehhüdde yetişirse, yine cemaat
sevabına kavuşur.
8- İftitah tekbirini imamla birlikte söylemenin sevabı çoktur. Onun için
imamla birlikte tekbir almaya çalışmalıdır!
9- Hiçbir rekata yetişemeyen, selamdan önce, mesela son teşehhüdde imama
uyan, imam, selam verince kalkar, tekbir almadan yeni baştan kılar gibi kılar.
Okumalar baştan, oturmalar sondan şekliyle de kılması caizdir.
10- Mukim, seferi olan imama da uyabilir. Seferi olan da, 4 rekatlı olan
farzları eda ederken de, mukim imama uyabilir. Yetişemediği rekat olursa, imam
selam verince dörde tamamlar. Çünkü, seferi olanın namazı değişerek, imamın
namazı gibi 4 rekat olur.
11- Seferi olan öğle, ikindi ve yatsı namazını kılamayıp kazaya bırakınca,
kazayı iki rekat kılması gerektiğinden, aynı namazı kaza eden mukim imama
uyamaz. Çünkü, mukim imamın, ikinci rekatın sonunda oturması farz değildir.
Seferi olanın ise, oturması farz olduğundan mukim imama uyamaz.
12- Cemaate gelen, imamı rükuda görürse, ayakta tekbir getirip, rükua
eğilir. Tekbiri eğilirken söylerse, namazı sahih olmaz. Eğilmeden, imam
kalkarsa, o rekata yetişmemiş olur.
13- İmam açıktan yani sesli okurken imama uyan kimse, Sübhanekeyi okumaz,
imamı dinler. Çünkü Sübhaneke okumak sünnet, imamı dinlemek ise vaciptir.
Sübhaneke okumaktan mahrum kalmamak için, imam tekbir aldıktan sonra, hemen
imama uymaya çalışmalıdır! İmama uymak için vesvese edip gecikmek doğru
değildir.
Sünneti kıldıktan sonra, safa girerken niyet etmek yetişir. Ellerini kulaklarına
götürüp "kalbimi toplamadım" diye vesvese edip niyeti geciktiren, bu yüzden
Sübhaneke okumayı kaçıran çoktur. Buna fırsat verilmemelidir!
14- İmam farza başlarken veya ikamet okunurken, camiye gelen, cemaatin
arasında sünnet kılmaya durmamalıdır. Sabah namazı hariç, diğer namazlarda hemen
imama uymalıdır. Sabah namazında ise, sünneti caminin girişindeki sofada
kılmalıdır. Sofa yoksa, bir direk arkasında kılmalıdır. Direk de yoksa, hemen
imama uymalıdır. Farzdan sonra da sabahın sünneti artık kılınmaz.
15- Camiye geç gelen, rastgele bir yerde durmamalıdır. Eğer sünneti kılarken
önünden geçen olursa, kendisine de günah olur. Direk arkasına durmalıdır!
(Redd-ül-muhtar, Halebi)
Sual: İmama rükuda yetişmek için acele tekbir getirip eğildim. Tekbiri
rükuya gidince bitirmiş oldum. İmamla rükuda bir an beraber durduk. O rekata
yetişmiş oldum mu?
CEVAP
Bırakın rekata yetişmeyi namazınız sahih olmadı. Çünkü iftitah tekbirini
ayakta almak şarttır. İftitah tekbirini ayakta alıp, sonra imamla rükuda bir an
beraber kalsaydınız hem namazınız sahih olmuş olur, hem de o rekata yetişmiş
olurdunuz. Rekata yetişeceğim diye böyle hata yapmamalı. Rekata yetişemese de
namaza uyması sahih olmalı. Bunun için de tekbiri ayakta iken almak şarttır.
Sual: İmamın secde-i sehv yapmayacağını salli barikleri okuduğu için
bilen mesbuk, imam sağa selam verip sola selam vereceği sırada ayağa kalkmasında
mahzur var mıdır?
CEVAP
Mahzur yoktur. Sağa selam vermekle namaz bitmiştir. Sola selam verirken
ayağa kalkabilir.
Sual: İmam selam verince mesbuk olan kişi namazını tamamlamak için ayağa
kalkıyor. Mescide yeni gelen kimselerin, farz kılan bu mesbuka uymaları caiz
midir?
CEVAP
Mesbuka uymak caiz değildir.
Sual: Akşam namazının 2. rekatında cemaate yetişen ve imamın birinci rekatta
İhlası, ikinci rekatta Nas suresini okuduğunu görenin yalnız tamamlayacağı 1.
rekatta hangi sureyi okuması uygun olur?
CEVAP
İstediği sureyi okur. Mesela Kevser suresini okur, Fil suresini okur, Bekara
suresini okur.
Sual: Mesbuk imama birinci oturuşta yetişti. İmama uymaya niyetlendi,
tekbir aldı elleri bağlamayıp da mı oturacak yoksa elleri bağlayıp da mı
oturacak? Tekbiri nasıl alırsa namazı bozulur?
CEVAP
Elleri bağlamaz, hemen oturur. Eğilirken tekbir alırsa namaza başlamamış
olur.
Sual: İkindi namazının son rekatına yetişen seferi mesbuk, imamın mukim
olduğunu zannederek dört kılıyor. Mahzuru oldu mu?
CEVAP
Kasten kılmadığı için mahzuru olmaz.
Sual: Mesbukun farz olan oturuşu, kendi son oturuşu mudur?
CEVAP
Evet.
Sual: Namaza geç gelip birinci rekata yetişemeyen, imam selam vermeden
önce kalkabilir mi?
CEVAP
İmamın selamını beklemek vaciptir. İmam selam vermeden önce kalkmak tahrimen
mekruhtur.
Eğer mesbuk daha fazla bekleyince namazı fasid olacaksa, o zaman kalkar. Mesela
kendi namazını tamamlarken güneş doğma tehlikesi varsa veya mestin mesh müddeti
geçecekse veya özürlü olup vaktin çıkıp abdesti bozulacaksa, buna benzer
sebeplerle teşehhüd miktarı oturduktan sonra, imamın selamını beklemeden kalkar.
(Halebi)
Sual: Cemaate ikinci rekatta yetişen kimse, son rekatta salli barikleri okur
mu?
CEVAP
Halebi’de diyor ki: Mesbuk olan [imama birinci rekattan sonra yetişen]
kimse, ettehıyyatüyü imamın selam vermesinden önce okuyup bitirirse, şunlardan
birisini yapar:
1- Kelime-i şehadeti tekrar eder.
2- Ettehıyyatüyü tekrar okur.
3- Sükut eder, yani bir şey okumaz.
4- Salevat-i şerifleri ve Rabbena’yı da okur.
5- İmam selam verdiği zamana yetişecek şekilde Ettehıyyatüyü yavaş yavaş
okur. En uygun olanı budur. (Halebi-yi sagir)
Bazı âlimler ise, kelime-i şehadeti tekrar eder kavlini esas almıştır. Tam
İlmihalde’de bu kavil tercih edilmiştir. Yine Halebi’de diyor ki:
Muktedi, yani mesbuk olmayan, imama vaktinde yetişen kimse, imamdan önce
teşehhüdü, salli barik ve duaları okuyup bitirirse, susup bekler. Bunda farklı
bir kavil yoktur.
Sual: İmama birinci rekâttan sonra yetişen kimse, imam selam verdikten
sonra kıldığı rekâtlarda, imamın açıktan okuduğu zammı sureden, bir veya birkaç
önceki sureyi okuyabilir mi?
CEVAP
Evet, okuyabilir.