Sual: S. Ebediyye’de, bir işte harac varsa, başka mezhebi taklit etmek caiz veya lazım olur deniyor. Harac nedir?
CEVAP
Harac, sıkıntı, meşakkat demektir. Mesela, yeniden gusletmek, bir namazı tekrar kılmak ve yeniden abdest almak birer haracdır.

Bir kimse, kendi mezhebine göre yapamadığı veya güçlükle yaptığı bir işi, başka bir mezhepte yapılması kolaysa, o mezhebin şartlarına uyarak o mezhebe göre yapması caizdir. (Mizan, Hadika, Berika, S. Ebediyye)

Harac varsa, zaruret olmasa da, hatta amelden sonra da, başka mezhep taklit edilir. (Redd-ül-muhtar)

Kendi mezhebine uymayan işi yaptıktan sonra bile, taklit yapmak caiz olur. (Hadika)

Başka mezhebi taklit ederken, o mezhepteki şartlara uymak zor; fakat kendi mezhebinde kolay olursa, bu işi yapmak sahih olur. İki mezhep, zaruri telfik edilmiş olur. (S. Ebediyye)

Bir işi yapmakta harac olursa, zayıf kavle uyulur. Buna uymakta da harac olursa, başka mezhebi taklit ederek yapılır. (İbni Abidin, Hadika, S. Ebediyye)

Her Müslüman dört mezhepten dilediği mezhebe girebilir, ihtiyaç olunca bir mezhepten başka mezhebe geçebilir ve harac olduğu zaman, başka mezhebi taklit edebilir. (Mizan)

Harac olan işlere bazı örnekler:

1- Yolda insanların arasından giden veya kalabalık dolmuşa binen yahut pazarda alış veriş yapan Şafii mezhebindeki bir kimsenin, kadına dokunursam abdestim bozulur endişesiyle Hanefi veya Malikiyi taklit etmesi caiz olur; çünkü S. Ebediyye’de deniyor ki: Yolda, nakil vasıtalarında ve alış verişte temas korkusu olan Şafii, Hanefi veya Maliki mezhebini taklit etmelidir. (s. 146)

2- Hacda karşı cinse dokununca abdestin bozulmaması için Şafiiler, Hanefi’yi taklit ederler.

3- Şafii bir genç, bir kızla kaçsa, kızın babası razı olmazsa, Şafii’de velisinin rızası olmadıkça evlenmesi caiz olmaz. Hanefi’yi taklit ederek velisiz de evlenebilir.

4- Şafii’de zekât 8 sınıfa verilir, üç sınıfa verilse de caizdir. Ancak üç sınıfı bulmak da zordur. Hanefi taklit edilerek bir sınıfa verilir. Sadaka-i fıtır verirken de, buğday bulmak zorsa, Hanefi’yi taklit ederek altınla verebilir.

5- Bir Hanefi’nin, evlendiği kızla sütkardeş olduğu ortaya çıkarsa, eğer bir iki kere emmişse, Şafii taklit edilip evliliğe devam edilir; çünkü Şafii’de sütkardeş olmak için ayrı zamanlarda 5 kere doya doya emmek gerekir.

6- Şafii’yi taklit eden Hanefi, hacca gidince, kadınlara dokunursa abdesti bozulacağı için Hanefi’yi taklit etse telfık olmaz; çünkü bunda zaruret vardır. Maliki’yi biliyorsa, bunu taklit etmesi daha iyidir; çünkü Maliki’de ağzın içini yıkamak gusülde farz değildir.

7- Dolgulu dişten dolayı mezheb taklit edileceğini bilmeyen biri, 5 yıl önce hacca gidip gelse, o zaman sahih olmayan namazlar ve hac için (5 yıl önce yaptığım hacdaki gusülde, abdestte ve namazda da Maliki’yi taklit ettim) derse, namazları da, haccı da sahih olur.

8- Hanbeli’de ağzında dolgu olan cünüptür. Bir harac olunca ve Hanbeli’den başkasını taklit imkânı da yoksa Hanbeli’de ağzın içini yıkamak farz olduğu halde, Hanbeli taklit edilerek, iki namaz cem edilir ve bu telfık olmaz; çünkü başka çare yoktur.

9- Hamam ve kaplıcalarda, tesettüre riayet edilmiyor. Kaplıcaya tedavi için giden tesettürlü bir Hanefi, yine mümkün mertebe başkalarına bakmadan Hanbeli mezhebini taklit etse, başkalarının dizden yukarı kısmını görmesi günah olmuyor. Tedavi için gidilen kaplıca, bir ihtiyaçtır. Harama düşmemek için, burada mezhep taklidi caiz oluyor.

10- Maliki mezhebinde semavi özür olunca, bu özürlerin hiç birisi abdesti bozmuyor. Semavi özür olmasa; fakat bir Hanefi’nin, abdestliyken elini bıçak kesse, hemen Maliki’yi taklit etse, Maliki mezhebinin farzlarına ve müfsitlerine riayet ederek niyet ederse, namaz vaktini kaçırmamak için taklit edebiliyor. Burada semavi özür olmasa bile, namaz vaktini kaçırmamak için, kendi elimizle yaptığımız bir özürden dolayı da taklit caiz oluyor.

11- Besmelesiz kesildiği için leş olmuş hayvanları yemek için, Şafii’yi taklit caiz ve lazım olur; çünkü Şafii mezhebinde, hayvan keserken Besmele çekmek farz değildir.

12- Unutarak necasetli elbiseyle namaz kılan kimse, namazdan sonra hatırlarsa, bu namazı Maliki’ye göre kıldım derse, namazı sahih olur; çünkü Maliki’de, necaset namaza mani değildir. Yeniden namaz kılmak harac olduğu için caiz oluyor.

13- Bir kimse, unutarak 4–5 gün veya daha fazla mestlerine mesh ederek namaz kılsa, sonra hatırlasa, bunları kaza etmesi harac olur. Bu namazları Maliki’ye göre kıldım derse. Namazları sahih olur; çünkü Maliki’de mestin mesh müddeti yoktur.

14- Unutarak idrarlı bezle namaz kılan kimse, namazdan sonra hatırlasa, (Bu namazı Maliki’ye göre kıldım) derse, namazı sahih oluyor; çünkü Maliki’de necaset namaza mani olmuyor. Namazı yeniden kılmak harac olur.

15- Özürlü olmayan; ama akıntısı olan kadın, abdestli durabilmesi için Maliki’yi taklit edebilir. Sırf abdestli durabilmek için, mezhep taklit edilmesi caiz hatta lazım olur.

16- Gaz sıkıştırmasından rahatsız olan kimse, Maliki’yi taklit ederse, gaz sıkıştırması namazı mekruh etmez. Elde olmadan gaz çıkarsa, abdesti de bozulmamış olur.

17- Basur sebebiyle Maliki’yi taklit eden bir kimse, kan akarken ve elbisesine fazla miktarda kan bulaşmışken namazlarını kılabilir. Kanlı çamaşırı her zaman temizlemek harac olduğu için, Maliki’yi taklit ederek, kan bulaşmış halde namaz kılmak caiz olur.

18- Bir özürden dolayı, öğleyi vaktinde kılamayan kimse, İmam-ı a’zamın kavline uyarak, öğleyi asr-ı evvelde [birinci ikindide] kılabilir. (F.bilgiler) kitabında diyor ki: (Kendi mezhebindeki kolay yolu gösteren ictihada uymak, harac olunca caiz olur.)

19- Annesiyle, kızıyla, kayın validesiyle hürmet-i musahere olunca, Şafii veya Maliki mezhebi taklit edilerek nikâhları yapılır ve evliliklerine devam edebilirler.