Sual: Kur’an-ı kerimi kelime kelime tercüme etmek mümkün mü?
CEVAP
Kur'an-ı kerimin tefsiri ve tevili ancak ehli olan âlimler tarafından
yapılır. Fakat kelime kelime tercümesi mümkün olmaz. Tercüme ile murad-ı ilahi
anlaşılamaz. Hadis-i şeriflerin de kelime kelime tercümesi çok zaman yanlış
manalara gelir. Hatta bir dildeki deyim, terim ve atasözlerinin bile kelime
kelime tercümesi çok yanlış olur.
Mesela Fransızca, De bonne guerre, kelime olarak, iyi savaştan
demektir. Deyim olarak, kanunlara uygun demektir.
İngilizce, Rain cats and dogs = kedi köpek yağıyor demektir. Deyim olarak
sağanak halinde yağmur yağıyor demektir. Bir Gazetenin İngilizce bilen muhabiri,
bu ifadeyi okuyunca, Amerika’ya kedi köpek yağdı diye haber vermişti.
İngilizce’de bu hatayı yapan, Kur’an-ı kerimdeki ifadelerde ne çamlar devirmez
ki.
Selefilerin Allah gökte demesi bu yüzdendir. Allahü teâlâyı eli gözü kulağı olan
bir insan gibi düşünmeleri bu sebepledir. Arapça’daki deyimlere geçmeden önce
Türkçe’deki deyimlere bakarsak konunun önemi iyi anlaşılır.
Mesela Göz boyamak tabirini kelime kelime yabancı bir dile çevirirsek,
gözün üstüne boya sürmek gibi bir mana çıkar. Halbuki, Türkçe’de göz boyamak,
aldatmak demektir. Göze girmek gözün içine girmek değil, takdir toplamak,
itibar kazanmak demektir. Gözden düşmek de itibarını kaybetmek demektir.
Eli açık deyiminde de, el ve açık kelimelerini kullanmadan, cömert
anlamına gelen kelimelerle tercüme etmek gerekir. Türkçe’de hırsızlık yapana eli
uzun derler. Arapça’da ise cömert demektir. Hazret-i Zeyneb binti Cahş,
cömert ve marifetli idi. Peygamber efendimiz onun hakkında, (Bana en önce
kavuşacak olanı, eli uzun [cömert] olanıdır) buyurmuştur.
Dünya kelimesi, Türkçe’de, yeryüzü manasından başka, fikir ve inanç
bütünlüğü manasına İslam dünyası denir. Görüş manasına da gelir.
Dünyaları ayrı iki insan gibi. Çok kalabalık manasına da, Dünyanın insanı
gelmiş denir. Başka manaları da vardır. Bunlar dünya olarak başka dile nasıl
tercüme edilir ki. Elbette açıklayarak çevrilir. Kur’an-ı kerimin böyle kelime
kelime yapılan mealleri çok yanlıştır.
Dünya, Arapça’da alçak, mal gibi başka manalara da gelir. Üç örnek:
(Dünya [deni, alçak şeyler, haram ve mekruhlar] melundur.) [İbni
Mace]
(Dünya [dünya malı] bana yaklaşmak istedi. "Benden uzaklaş" dedim.
Giderken, "Sen benden kurtuldun ama, senden sonrakiler benden kurtulamaz"
dedi.) [Bezzar]
(Cennet anaların ayakları altındadır) hadis-i şerifini, (Cennet, ananın
rızası altındadır) şeklinde açıklamak gerekir. Ancak bu kadar bir açıklama
da kâfi gelmez. Çünkü ana babanın gayrı meşru emirlerine de riayet edilmesi
gerekeceği anlaşılır. Ayrıca bir çocuk, Müslüman olmasa; ama ana babasının
rızasını alsa, Cennete gideceği de zannedilebilir. O halde hadis-i şerifi İslam
âlimlerinin açıkladığı şekilde bildirmelidir. Yani, (Müslüman bir evlat,
Müslüman ana babanın dine uygun emirlerine riayet edip rızalarını kazanırsa,
Cenneti kazanır) demek gerekir.
(Eş-şeru tahtesseyf) ve (El Cennetü tahte zılalissüyuf) hadis-i
şeriflerini kelime kelime tercüme edersek (İslam kılıç altındadır) ve
(Cennet kılıçların gölgesi altındadır) demektir. İslam kılıcın altında ne
demektir? Kılıç ile atom bombası, roket, radar, füze gibi her çeşit savaş
araçları kastedilmektedir. Müslümanlar, ekonomide, teknolojide ileri seviyede
olursa, dinlerini korumuş olurlar. Yani, İslamiyet, kılıç ve diğer araçların
koruması altındadır. Amerika’nın, Rusya’nın tekniğini almak gerekir. O halde
yukarıdaki hadis-i şeriflerin açıklaması şöyle olur:
(İslamiyet, kâfirlerdeki silahların hepsini yapmakla ve bunları iyi
kullanmakla sağlam kalır.)
Kur’anı yanlış tercüme etmek
Birçok kelimenin bir hakiki manası, bir de, kinaye mecaz manası olur.
Kinaye, bir şeyi, açık anlamı başka olan kelimelerle anlatmaktır. Kur’an-ı
kerimde mecazi ifadelerden başka, Müteşabih âyetler vardır. Bunlara
görünen manayı vermek çok yanlış olur. Bilhassa Allahü teâlâ ile ilgili
mecazlar, müteşabih olanlar daha önemlidir. Allahü teâlâ hiçbir yaratığa
benzemez. Çünkü, Kur’an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Leyse kemislihi şeyün [Onun benzeri hiçbir şey yoktur].) [Şura
11]
(Sübhanekellahümme [Allah’ım, Seni noksan sıfatlardan tenzih, kemal
sıfatlarla tavsif ederim].) [Yunus 10]
Allahü teâlâ hiçbir şeye benzemezken benzediği sanılan âyetler de vardır.
Birkaçı şöyledir:
(Kıyamet günü yeryüzü Allah’ın kabzasında olur, gökler de sağ eliyle
dürülür.) [Zümer 67]
(Yahudiler, Allah'ın eli bağlıdır, dediler. Hayır, Allah’ın iki eli de
açıktır.) [Maide 64]
(Allah’ın eli onların ellerinin üzerindedir.) [Fetih 10]
(Doğu da batı da Allah’ındır. Nereye dönerseniz Allah’ın yüzü oradadır.)
[Bekara115]
(Allah Arşa istiva edendir. Nerede olsanız, O sizinle beraberdir.) [Hadid
4]
Bu âyetlerde bildirilen el, yüz ifadeleri, bir mahlukun eli veya yüzü gibi
sanılabilir. Halbuki Allah hiçbir mahluka benzemez. Benzemediğini de birinci
âyette bildirdik. İstiva kelimesi oturmak sanılırsa Allah mahluklara
benzetilmiş olur ve yukarıdaki âyetlere aykırı olur. Nerede olursanız sizinle
beraberdir ifadesi de mecazidir. Çünkü O mekandan münezzehtir. Selefiler bu
âyeti tevil ettikleri halde, ötekileri tevil etmiyorlar. Selefilere değil, Ehl-i
sünnet âlimlerinin açıklamalarına itibar etmeli.
Açıklamasız tercümeler yanlış olur. Kur’an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Kadınlara dokununca gusledin.) [Maide 6] (Cima için lems
[dokunmak] kelimesi kullanılmıştır. Bu haliyle yazılırsa kadına dokunanın
gusletmesi gerektiği anlaşılır.)
(Kanadını müminler için indir.) [Hicr 88] (Şefkat et, tevazu göster
demektir. Sadece kanadını indir dememeli.)
(Ellerini boynuna bağlama, büsbütün de açma.) [İsra 29] (Cimrilik etme,
israfa da kaçma demektir. Açıklamasız yazmamalı.)
(İbil’in nasıl yaratıldığına bakmazlar mı?) [Gasiye 17] (İbil deve demektir.
İbil’in başka manalarını da düşünen bir Yahudi dönmesi, İbil’i yağmur yüklü
bulut diye tercüme ederek Kur'anın manasını değiştirmeye çalışmıştır.)
Rahman suresinin baş taraflarında vezn, mizan kelimeleri geçiyor. Piyasadaki
bazı meallerde vezn, tartı, terazi diye tercüme edilmiştir. Vezn
kelimesinin tartı, terazi olarak tercüme edilmesi hatalı olur. Âyet-i kerimede
güneş ve ayın bir hesap, bir muvazene, bir denge, bir sistem, bir nizam üzere
hareket ettikleri bildirilmektedir.
Mümin, kâfir, fasık, salih, münafık gibi kelimeler aynen alınmalı, bundan sonra
gerekli açıklamalar yapılabilir. Bunların yerine tercümesi diye uydurma bir
kelime konursa manası bozulur. Mesela bir mezhepsiz, kâfirun suresindeki
kâfir kelimesini nankör diye tercüme etmiştir. Bir başka mezhepsiz de
salih kelimesini barışsever olarak tercüme etmiştir. Bir başka
mezhepsiz de, Salat kelimesini dua diye tercüme etmiştir. Salat
kelimesi dua anlamına da gelirse de, birçok yerde namaz yerine
kullanılmaktadır. Salat, dua diye yazan mezhepsizin mealini esas alan ve
kendilerine mealciler denen bir grup türemiştir. Bunlara göre namaz diye bir şey
yoktur. Biraz dua etmekle namaz kılınmış olur.
Bu acı örnekler gösteriyor ki, Kur’an-ı kerimi kelime kelime tercüme etmek
yanlış olduğu gibi, böyle yanlış tercümelerle amel etmeye kalkmak da çok yanlış
olur.