Sual: S. Ebediyye’de vakit namazın şartı değil sebebi diye yazıyor.
Vakit namazın şartı değil mi?
CEVAP
Bir kelimeyi veya ifadeyi cımbızla almak yanlış anlaşılmaya sebep olur. S.
Ebediyye’de (Namazın Farzları) bahsinde şöyle deniyor:
Namazın farzı on iki olup, yedisi dışındadır. Yani, namaza başlamadan öncedir.
Bunlara Namazın şartları da denir ki, şunlardır: Hadesten taharet,
necasetten taharet, setr-i avret, istikbal-i kıble, vakit, niyet, tahrîme
tekbîri. Her şeyin vücûdu, yani var olması, bir işin yapılmasına bağlıdır. Bu
bağlılık, beş türlü olur: İş, bu şeyin mahiyetinin içinde ise, onun bir parçası
ise, bu işe, Rükün denir. Dışında ise, bu şeye tesîr ediyorsa, İllet
denir. Nikah, evlenmenin illetidir. Tesîr etmiyorsa, işin yapılması, bu şeyin
vücudunu icap ediyorsa, Sebep denir. Vakit, namazın sebebidir. Îcap
etmiyorsa, işin yapılmaması ile, o şey de yok olursa, Şart denir. Yok
olmazsa, Alamet denir. Ezan, namazın alametidir. Namazın farzlarından
beşi, namazın içindedir. Bu beş farzdan her birine Rükün de denir. Bazı
âlimler, tahrîme tekbîrinin, namazın içinde olduğunu söylemişlerdir. Bunlara
göre, namazın şartları da, rükünleri de, altı olmaktadır. (S. Ebediyye s.
122)
Yukarıda namazın şartları arasında vakit ifadesi geçiyor. Demek ki vakit,
namazın şartı olduğu da bildiriliyor. Hem de, ayrıca, vakit namazın sebebi diye
de geçiyor. Bu ilmi bir mesele. Her cahilin kolayca anlaması elbette zordur. S.
Ebediyye’de geçen bu kısım, Hanefi mezhebinde en kıymetli fıkıh kitabı olan İbni
Âbidin’in namazın şartları bahsinden alınmıştır. İlmihâlin büyük kısmı bu
kitaptan nakildir. Yine İbni Abidin’de diyor ki:
(Cumanın üçüncü şartı, öğle vaktinde kılınmasıdır. Burada şöyle bir sual varit
olabilir: Vakit sebeptir, şart değildir. Vakit vücubunun sebebi, eda edilen
namazın sahih olmasının şartıdır.)
Görüldüğü gibi, (vakit sebeptir, şart değildir) deniyor. Sahih olmasının şartı
deniyor. Kolay öğretilmek için, sahih olmasının şartı değil de, namazın şartı
denmiştir.
Tam İlmihâl’de, (Hanefi mezhebinde vakit namazın şartı değildir, sebebidir.
Sebep bulunmazsa, namaz farz olmaz) diye nakil yapılması yine aynı kıymetli
kitaba dayanmaktadır. Bu husus Halebi gibi kitaplarda da mevcuttur. Kutuplarda
ve kutuplara yakın yerlerde beş vakit namazın vakti girmemektedir. Vakit
girmeyince, vakitsiz namaz kılınır mı? Âlimler bunu da açıklamıştır.
45 dakika kalana kadar
Sual: Bir komşumuz şöyle diyor ve bu sözünde çok iddia ediyor: Her namaz
arası 45 dakikadır, 45 dakika sonra kılınır Yani, öğle namazı okundu, ikindi
namazına 45 dakika kala namaz kılınır diyor. Bu doğru mu?
CEVAP
Doğru değil. Her namaz vakti içinde kılınır. Yani öğle, ezan okununca başlar,
ikindi vakti girene kadar kılınır. İkindi ise, ikindi ezanı okununca başlar,
akşam ezanı okununcaya kadar kılınır. Yatsı, yatsı ezanı okunduktan sonra
başlar, imsak vaktine kadar kılınır. Sabah ise sabah ezanı okunduktan sonra
başlar, güneş doğana kadar kılınır. Şu kadar var ki, ikindiyi geciktirmek mekruh
olur, yani akşama kırk dakika falan kalana kadar kılınmalı, daha sonra kılınırsa
mekruh olur. Yatsıyı da gece yarısından sonraya bırakmamalıdır.
Vaktinde kılmış olmak için
Sual: Bir namazı vaktinde kılmış olmak için, vakit çıkmadan önce, selam
vermiş olmak gerekir mi?
CEVAP
Sabah namazı hariç, diğer vakitlerde, vakit çıkmadan, Hanefi’de iftitah
tekbiri alan, Maliki’de ve Şafii’de ise, bir rekât kılan, namazı vaktinde kılmış
olur. Sabah namazında ise, güneş doğmadan önce selam vermek şarttır. Sabah
namazı kılarken, güneş doğmaya başlarsa, bu namaz sahih olmaz. İkindiyi kılarken
güneş batarsa, bu namaz sahih olur.
Vaktin sonu
Sual: Namaz vaktinin sonu kaç dakikadır?
CEVAP
Abdest alıp farzı kılacak kadardır ki, 10–15 dakikadır.
Uçakla batıya giden
Sual: Ankara’da akşam namazını kılıp, uçakla İzmir’e gelen, henüz güneşin
batmadığını görse, güneş batınca akşam namazını tekrar mı kılması gerekir?
CEVAP
Evet, akşamı tekrar kılması gerekir; çünkü vakit namazın şartıdır. Vakit
girince o vaktin namazını kılmak gerekir; ama bugünkü uçaklarla, akşamı
Ankara’da kılıp, İzmir’de güneşin batmadığını görmek mümkün değildir.
Vakit girince
Sual: Öğleyi kılıp dünyanın dönüşünden daha hızlı bir uçakla batıya giden,
İngiltere’ye varınca, öğle vaktinin henüz girmediğini görse, ne yapar? Yani az
sonra öğle vakti girse öğleyi tekrar mı kılar?
CEVAP
Vakit namazın şartıdır. Vakit girince o vaktin namazını kılmak gerekir, yani
tekrar kılar.