Sual: Dürr-ül-muhtar’ın, (Bir kimsenin yatsıyı gece yarısından sonraya
bırakması mekruh olur. Çünkü bu cemaati azaltır. Gece yarısına kadar tehir etmek
ise mubahtır) ifadesini açıklayan İbni Âbidin hazretleri, (Yatsıyı gece
yarısından sonraya bırakmak musannife göre kerahet-i tahrimiyye ile mekruhtur.
Hilye’den nakledeceğimize göre ise kerahet-i tenzihiyye ile mekruhtur. Daha
makul olanı da budur. “Çünkü bu cemaati azaltır” ifadesinden anlaşılıyor ki,
yatsıyı evinde kılan gece yarısından sonraya bırakabilir. Zira onun hakkında
cemaat yoktur) buyuruyor. Buradan, yatsıyı gece yarısından sonra kılmanın mekruh
olmadığı anlaşılabilir mi?
CEVAP
Mekruh olduğu açıkça yazılı iken mekruh değildir denemez. İbni Âbidin
hazretleri, (Tenzihi mekruh olması daha makuldür) buyuruyor. (Yatsıyı evinde
kılan, gece yarısından sonraya bırakabilir) ifadesi, tenzihen mekruh olarak
kılabilir demektir. Çünkü gece yarısına kadar tehir etmenin mubah olduğunu
bildiriyor. Ondan sonra mubah olmadığı açıktır. Mubahtan sonra mekruh gelir.
Bunun tenzihi mi, tahrimi mi olduğu hakkında açıklama yapılmıştır.
Diğer fıkıh kitapları da incelenince, bunun tahrimi mekruh olduğu
anlaşılmaktadır. Bütün fıkıh kitaplarında sabaha kadar denmiyor, gece yarısına
kadar tehir mubahtır deniyor.
İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
Hanefi mezhebindeki imamlara göre yatsı namazını gece yarısından sonra kılmak
mekruhtur. Bunun kerahet-i tahrimiyye olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü, yatsı
namazını gece yarısına kadar kılmak mubah, gece yarısından sonra kılmak mekruh
olur buyurmuşlardır. Mubahın karşılığı olan mekruh, tahrimen mekruhtur.
(1/29)
Tirmizi’deki hadis-i şerifte, (Eğer ümmetime güç gelmemiş olsaydı, yatsıyı
gecenin üçte birine kadar geciktirirdim) buyurulmuştur. Yatsıyı gecenin üçte
birine kadar geciktirmek müstehap, gece yarısına kadar tehir etmek mubah, ondan
sonra mekruhtur. (Hidaye)
Yatsı namazını, gecenin üçte birine kadar tehir müstehaptır, gece yarısına kadar
tehir etmek mubah, gece yarısından sonraya özürsüz tehir mekruhtur. (Halebi
Kebir ve Sagir)
Yatsıyı gecenin yarısından sonraya tehir tahrimen mekruhtur. (A.Naim,
Tecrid-i Sarih Terc.)
Yatsı namazını gece yarısına kadar tehir mubah, ondan sonra mekruhtur.
(Cevhere)
Yatsıyı gecenin yarısından sonraya tehir mekruhtur. (İhtiyar, Fet. Kadıhan,
Tergib-us-salât)
Gece yarısından sonra yatsıyı kılmak mekruhtur. Bahr-i Raıkta da böyledir.
(Fetava-i Hindiyye)
Müslim’deki, (Yatsı namazının vakti, gece yarısına kadardır) mealindeki
hadis-i şerifi delil alan âlimlere göre, yatsı namazının vakti gece yarısına
kadardır, imam-ı a'zama göre ise tahrimen mekruh olmakla beraber sabaha
kadardır. (Senaullah Dehlevi, Mala Büdde Minh)
Gece yarısı
Sual: Gece yarısından sonra yatsıyı kılmak mekruh deniyor. Gece yarısı nasıl
hesaplanır?
CEVAP
Gece, akşam ile imsak vaktinin arasıdır. Mesela İstanbul'da akşam 16.43'te,
imsak ise, 5.24'te olursa, akşam vaktinden, gece 24.00'e kadar olan zaman 7.17
olur. İkisinin toplamı 7.17 + 5.24 = 12.41 eder. Bunun yarısı 6 saat 20 dakika
eder. Bu akşama ilave edilince gece yarısı bulunmuş olur. Gece yarısı, 16.43 +
6.20 = 23.03, yani yaklaşık gece 11 olur.
Daha pratik bir yol: Öğle kaçta oluyorsa ondan bir saat çıkarılır. Gece
yarısı bulunmuş olur. Mesela İstanbul’da öğle 12.07'de olursa, bir saat önce
11.07 eder. Demek ki gece yarısı, 11 demektir. 11’den sonra kılınırsa mekruh
olur.
Gecenin üçte biri
Sual: Maliki’de yatsıyı zaruretsiz gecenin üçte birinden sonraya
bırakmamak gerektiği bildiriliyor. Gecenin üçte biri nasıl hesaplanır?
CEVAP
Dört mezhepte de gece, akşam ile imsak vakti arasıdır. Bu ikisi arasındaki
vakit üçe bölünüp, çıkan vakit, akşam namazı vaktine eklenirse, Maliki’ye göre
yatsının son vakti bulunmuş olur.
Maliki’de yatsı vakti
Sual: Maliki’de yatsı namazının son vakti ne zamandır?
CEVAP
Maliki’de yatsı namazını şer’i gecenin sonuna [imsak vaktine] kadar kılmak
sahih ise de, üçte birinden sonra kılmak günahtır. (S. Ebediyye)
Demek ki zaruretsiz yatsıyı gecenin üçte birinden sonraya bırakmak günahtır. Bir
zaruret varsa günah olmaz, imsak vaktine kadar kılınabilir.
Gece, akşam namazından imsak vaktine kadar olan zamandır.
Üçte birinden sonra kılmak
Sual: Maliki’de yatsı namazını gecenin üçte birinden sonra kılmak, mekruh mu
yoksa günah mı?
CEVAP
Mezahib-i Erbaa’da diyor ki:
Maliki mezhebinde yatsının iki vakti vardır:
1- İhtiyari vakit,
2- Zaruri vakit.
İhtiyari vakit, akşamdan gecenin üçte birine kadar olan vakittir. Ondan
sonra vakit biter.
Zaruri vakit ise, akşamdan imsak vaktine kadar olan zamandır. Zaruretsiz,
yatsıyı gecenin üçte birinden sonraya bırakan günahkâr olur. Bir özürle
geciktirirse günah olmaz.
S. Ebediyye’de ise, (Maliki’de şer’i gecenin sonuna kadar
kılmak sahih ise de, üçte birinden sonra kılmak günahtır) deniyor. Mekruh
denmiyor, günah deniyor. Mezahib-i Erbaa ile aynıdır. Her iki kitapta da,
yatsıyı gecenin üçte birinden sonraya tehir etmek, mekruh değil, günah oluyor.
Yine S. Ebediyye’de diyor ki:
Başka bir mezhebi taklit etmek, kendi mezhebinden ayrılmak değildir. O mezhebin,
farzlarına ve müfsitlerine uymak demektir. Vaciblerde, mekruhlarda
ve sünnetlerde, kendi mezhebine uyar.
Maliki’de, yatsıyı zaruri vaktine yani gecenin üçte birisinden sonraya tehir
etmek günah deniyor, mekruh denmiyor. O halde, günah dendiği için, Maliki’yi
taklit eden hanefilerin de, zaruretsiz, yatsıyı gecenin üçte birinden sonraya
tehir etmeleri günah olur. Günah da olsa kılmalı, temelli terk ederek daha büyük
günaha girmemelidir.
Gecenin üçte birinden sonra
Sual: Maliki’de yatsı, gecenin üçte birinden sonra kılınınca, kaza mı, eda
mı olur?
CEVAP
Eda olur.
Sünnetler terk edilmez
Sual: Yatsıyı geciktirip gece yarısından sonra, yani mekruh vakte girince
kılarken, mekruh vakitte sünnet kılınmadığı için sünnetlerini kılmamak mı
gerekir?
CEVAP
Mekruh vakitte sünnet kılınmaz; ancak akşamdan sabaha kadar mekruh vakit
yoktur. Nafile veya sünnet kılınır. Mekruh olan, sünnet veya nafile kılmak
değil, yatsının farzını gece yarısına kadar tehir etmektir. Yatsıyı geciktirerek
farzı mekruh olarak kılınsa da, sünnetler yine terk edilmemeli, ilk sünneti de,
son sünneti de kılmalı. Vitir zaten gece namazıdır, imsak vaktine kadar kılınır.
Sabahın sünneti ile ikindinin sünneti, farzdan sonra kılınmaz. Bunları farzdan
sonra kılmak mekruhtur. Akşama 40 dakika kalınca artık mekruh vakit girdiği
için, o günün ikindinin farzı kılınmamışsa, sadece farzı kılınır, sünneti
kılınmaz.
Vitir ve teheccüd
Sual: Yatsıyı veya vitri seher vaktinde kılmakla, teheccüd de kılınmış olur
mu?
CEVAP
Yatsıyı, gece yarısından sonraya bırakmak, tahrimen mekruhtur. Kolay uyanacaksa,
vitri bu vakitte kılmak, müstehabdır. Seherde uyanıp, vitri kılmakla, teheccüd
sevabı da hâsıl olur.
Vitirden önce yatsı
Sual: Vitir namazı yatsıdan önce kılınır mı?
CEVAP
Vitrin vakti yatsıdan sonradır, yatsıdan önce kılınmaz. Vitri yatsının
farzından önce kılmak sahih olmaz. Çünkü, ikisi arasında tertip, İmam-ı a’zama
göre vacibdir. Unutarak önce kılan, vitri iade etmez. İki imama göre, vitir
yatsıya tâbidir. Yatsıdan önce kılanın iade etmesi lazımdır.
Şafii’de yatsı vakti
Sual: Şafii mezhebinde yatsı namazının vakti, vaktinin yarısı kadar diyen
âlimlerin olduğu söyleniyor. Bunlar kimlerdir? Şafii mezhebinde yatsının vakti
ne zamandır?
CEVAP
Şafii mezhebinde yatsının son vakti, Hanefi’de olduğu gibi fecre kadardır.
Yani imsak vaktine kadardır.
Ebu İshak Şirazinin El Mühezzeb isimli kitabında, Şafii âlimlerinden Ebu
Said-il İstahri, yatsı namazının son vaktinin, vaktinin yarısı veya üçte biri
kadar olduğunu bildirmektedir.
Bu bakımdan Şafii olanlar, yatsı namazı vakti girer girmez, mümkün olduğu kadar
erken kılmaya çalışmalıdır.
Namaza mani olan işte hayır yoktur
Sual: Toplantılarda, kitap okumalarda, sohbeti yarıda kesmemek için, akşam
veya yatsı namazını geciktirerek mekruh vakte bırakmak caiz olur mu?
CEVAP
Hayır, caiz değildir. Ne olursa olsun, namaza mani olan hiçbir işte hayır
yoktur. Akşam namazını yarım saat sonraya, yatsı namazını da gece yarısından
sonraya bırakmak tahrimen mekruhtur. Maliki’de de yatsıyı gecenin üçte birinden
sonraya bırakmak caiz değildir. İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
Bir edebi gözetmek ve tenzihi olsa bile, bir mekruhtan sakınmak, zikirden ve
tefekkürden daha faydalıdır. Tahrimen mekruhtan sakınmanın faydasını buradan
anlamalıdır. O halde tahrimen mekruh olarak kılınan namazları kaza etmelidir.
İmam-ı azam hazretleri, abdestin edeblerinden bir edebi terk ettiği için, kırk
yıllık namazı kaza etmiştir. (1/29)
Hâlbuki edebi terk etmek mekruh da değildir. Demek ki, abdest alırken, namaz
kılarken, edeblerine de riayet etmeye çalışmalıdır. Hele mekruh işlemek, hiç
caiz olmaz.
Akşam namazını geciktirmek
Sual: Akşam namazını cemaatle kılabilmek için yarım saat geciktirmek caiz
midir?
CEVAP
Akşam namazını vaktin evvelinde kılmak sünnettir. Özürsüz yıldızlar
görününceye kadar geciktirmek tahrimen mekruhtur.
Cemaatle kılmak sünnettir. Sünnet işlemek için namazı haram vakte bırakmak caiz
değildir.
Hastalık, seferi olmak gibi özürlerle yıldızlar çok görülünceye kadar
geciktirilebilir. Cemaat için geciktirilemez. Cemaat için 15-20 dakikadan fazla
geciktirmemelidir.