Sual: Gönderdiğiniz Tam İlmihal kitabını aldım; ama dil çok ağır,
anlamakta zorlanıyorum. Niye rükû, secde, tekbir gibi yabancı sözcükler
kullanılmış ki? Bunların Türkçesi yazılsa da herkes anlasa, daha uygun olmaz mı?
CEVAP
Hiç uygun olmaz. Şu bir gerçektir ki, her işte, her meslekte, her ilimde o
ilme has [özgü] özel tabirler, terimler vardır. Mesela sporla ilgilenen, ofsayt,
aut, korner, penaltı, basketbol, futbol, kale, gol kelimelerini bilir. Bilmezse,
seyrettiği maçtan zevk almaz. Maça gidenin de bunları bilmesi gerekir. Hakemler,
spikerler bunların Türkçesini söylemez. Hakem, spiker yabancı kelimedir;
ama bunlar çok kimse tarafından bilinir, bunların Türkçesi olmaz. Maç seyreden,
kale denilince, etrafı surla çevrilmiş, askeri bakımdan önem taşıyan
kalın duvarlı binayı anlamaz. Bunun gibi harç kelimesinin, hukukta,
inşaatta, ziraatta, ev işlerinde ayrı anlamları vardır. Sporda olduğu gibi,
hukukta, tıpta, ekonomide ve her ilim dalında, o ilme mahsus [özgü] terimler
bulunur. Bu kelimelerin Türkçesi olmaz. Birkaç dalda örnek verelim:
1- Hukukta bazı terimler kullanılır. Mesela dava, duruşma, beraat, vekil,
müvekkil, teminat, zimmet, icra, iflas, miras, varis, vasi, infaz, zabıt,
muhakeme, tahkikat, mümeyyiz, nafaka, hak, hukuk gibi kelimelerin Türkçesi
olmaz. Türkçesi yazılsa da anlaşılmaz zaten.
2- Tıpta da bazı terimler kullanılır. Mesela, karantina, terapi,
psikiyatri, kardiyoloji, jinekoloji, üroloji, nöroloji, check up [çekap],
anestezi, narkoz, operasyon, enjeksiyon, tahlil, tomografi, röntgen, migren,
tansiyon, prostat, menopoz, glokom, katarakt, aft, kolesterol, kist, sinüzit,
farenjit, menenjit, bronşit, siroz, diyabet, egzama, alerji, kanser, ülser,
enfeksiyon, nevrasteni gibi kelimelerin Türkçesi olmaz.
3- Ekonomide de bazı terimler kullanılır. Bunları ancak ekonomistler ve
bu işle ilgilenenler bilir. Mesela açığı kapatmak için hükümetçe yapılan para
yardımına sübvansiyon deniyor. Para arzına emisyon, yabancı
paralara göre, paranın değerini düşürmeye devalüasyon deniyor. Fiyatların
artması, paranın değerinin düşmesiyle meydana gelen ekonomik bozukluğa
enflasyon deniyor. Böyle kelimelerin Türkçesi olmaz.
4- Bilgisayar kullanıyoruz. Bazı teknik tabirleri, mesela delete,
enter, mouse, mail, CD, disk, disket,
ekran, online, offline, chat [sohbet] gibi kelimeleri bilmek gerekir.
Chat [çet] sohbet demekse de, bilinen sohbetten farklıdır. Bir sanal odada, bir
sayfada karşılıklı yazışmadır.
5- Dinini öğrenmek isteyen kimsenin de, ezan, ikamet, niyet, kefaret,
fidye, farz, vacib, sünnet, müstehab, kıyam, kıraat, rükû, secde, âyet, hadis,
sure, tadil-i erkân, haram, helal, küfür, fasid, batıl, sahih, caiz, nisab,
ictihad, müctehid, mezhep, tasavvuf, ihlas, riya, gıybet, su-i zan, hüsn-i zan,
mucize, keramet, firaset gibi Arapça kelimeleri bilmesi gerekir. Bilmezse dinini
öğrenmesi mümkün olmaz.
Bu kelimelerin Türkçesi olmaz. Açıklamaları ise zaten yapılıyor. Birkaç örnek
verelim:
1- Kurban kesimi anlatılırken, kurban kelimesi kullanılmak
zorundadır. Hayvan boğazlamak dense olmaz. Kurban derisi yerine, hayvan derisi
dense olmaz. Kurban kesme bir ibadettir, hayvan kesme her zaman yapılan bir
iştir.
2- Namaz kılma anlatılırken, namaz tabiri kullanılmak zorundadır.
Bunun yerine yatıp kalkmak dense uygun olmaz. Farz, vacib, sünnet, mekruh
kelimelerinin yerine başka kelimeler kullanılamaz. Namazın farzları
yerine, (Yatıp kalkmaktaki Allah’ın emirleri) dense gülünç olmaz mı?
3- Oruç, zekât, hac, gibi dini tabirler yerine, başka kelime veya ifade
kullanmak uygun olmaz. Mesela oruç yerine aç durmak, zekât yerine
fakirin hakkını vermek, hac yerine turistik dini gezi denmez. Abdest
yerine tarifi söylenmez, mesela (Yüz, kol ve ayakları yıkamak ve başı mesh
etmek) denmez. Taharet etmek yerine, şurayı burayı yıkamak denmez.
Dünya işlerinde, teknikte de öyledir. Birkaç örnek verelim:
1- Bir spiker maçı anlatırken, gol oldu yerine top iki direk arasına
girdi dese tuhaf olmaz mı? Korner, ofsayt, faul, penaltı gibi kelimeler yerine
başka kelimeler kullanılsa tuhaf olur.
2- İnternet, genel ağ demektir; ama bir kimse internete girdim yerine,
açıklaması olan, herhangi bir sınırlaması ve yöneticisi olmayan uluslararası
bilgi iletişim ağına girdim demesi tuhaf olur.
3- Tıpta da bazı terimler kullanılır. Mesela, kanser yerine, hücrelerin
kontrolsüz olarak bölünüp çoğalan kötü ur hastalığı demek tuhaf olmaz mı?
Her ilmin, her mesleğin kendine has deyimleri bulunur. Bunlar yadırgamamak
lazımdır. O ilmi öğreneceksek terimleriyle öğrenmemiz gerekir. Dini terimler
hakkında, sitemizde, linkler bölümündeki Dini Sözlük’te
yeterli bilgi vardır.