Sual: Bazı kimseler, hile ile zekatı ortadan kaldırmak istiyorlar.
Aynen iskat ve devirde olduğu gibi, zengin, zekatını götürüyor, fakire veriyor.
Fakir de "aldım kabul ettim" diyor. Sonra zengine veriyor. Bu âdet halini
almıştır. Zenginler, zekat verirken, fakirin bunu iade edeceğini biliyor. Fakir
de âdet olduğunu bildiği için, geri vermek üzere kabul ediyor. Zekat ile devri
birbirine karıştırıyorlar. Böyle hile ile zekat vermek sahih midir?
CEVAP
Hiçbir anlaşma ve hile olmadan, bir zengin, fakire zekat verse, fakir de,
aldığı zekatı zengine hediye etse, zekat verilmiş olur. Herkes malını istediği
kimseye hediye edebilir.
Hizmetçi Berire, kendisine zekat olarak verilen malı, Hazret-i Âişe validemize
hediye etmişti. O da, zekat malı olduğu için, Resulullah efendimize vermek
istemeyince, Peygamber efendimiz, (Bu, Berire için zekattır. Onun bize
verdiği hediye olur) buyurdu. Fakir aldığı zekatı, zengine hediye edebilir.
Zenginin bunu alması helal olur. Çünkü fakir kendi mülkünden vermiştir.
(Eşi'at-ül lemeât)
Zekat vermemek için hile-i bâtıla yapmak zulüm olur. Hadis-i şerifte buyuruldu
ki:
(Zenginlerin zekatı fakirlere kâfi gelmeseydi, Allahü teâlâ onlara ayrıca
nafaka verirdi. Aç kalan fakir varsa, zenginlerin zulmü yüzündendir.)
[El-Askeri]
Sual: Zekatımı altın olarak bir fakire veriyorum. Verdiğim zekatı fakir bana
hediye ediyor. Zekat kadar parayı yine hayır işlerinde sarf ediyorum. Bu her
sene böyle devam ediyor. Başka fakire versem, verdiğim zekatı bana hediye etmez,
bu ise hediye ediyor diye, hep aynı fakire zekat veriyorum. O da bana hediye
ediyor. Böyle verilen zekat sahih olur mu?
CEVAP
Fıkıh kitaplarında, (Bir zengin bir fakire zekatını verse, fakir de, o
zekatı aynı zengine hediye etse, zekat verilmiş olur) buyuruluyor. (Redd-ül
muhtar)
Ancak, bu âdet haline getirilirse, işin içine hile girmiş olur. Siz, bu fakir
bana zekatı hediye eder diye zekat veriyorsunuz. Fakir de, (Zengin, zekatının
hediye edilmesini bekliyor. Hediye etmezsem ayıp olur) düşüncesiyle geri
veriyor. Dürr-ül-muhtar’da, (Âdet haline gelen hediyeler, şart edilen
ücret gibidir) buyuruluyor. Bu bakımdan böyle hileli işlerden uzak durmalıdır.
Sual: Kocam çok fakirdir, ama ben nisaba malikim. Zekat vermemek için
bileziklerimin yarısını kızıma hediye etsem günah olur mu?
CEVAP
Farz olduktan sonra zekat vermemek için, hile yapmak haram olur. Farz olmadan
önce yapılan hile, imam-ı Muhammed’e göre mekruhtur. İmam-ı Ebu Yusuf’a göre
mekruh değildir. Fetva imam-ı Muhammed’e göredir. İmam-ı a’zama göre, kadın
kocasına zekat veremez. Fakat sizin gibi fakir, fakat dinen zengin olan bir
kadının, imam-ı a’zama göre caiz değilse de, zekatını imameynin kavline uyarak
fakir kocasına vermesi caiz olur. Bunun için hileye başvurmadan zekatınızı
beyinize verebilirsiniz.
Sual: 70 YTL zekat vermem gerekiyordu. Bir fakire 140 YTL değerinde bir
altın verdim. Sonra bu altını bana 70 YTL’ye satar mısın dedim. Sattı. Zekatım
sahih oldu mu?
CEVAP
Altını fakire vermekle zekatınız sahih oldu. Ama 140 YTL değerindeki altını
ondan 70 YTL’ye satın almak mekruh olur. Fakir bana zekat verdi diye utancından
ucuza satmıştır. Böyle yapmak yanlıştır. Durumu olduğu gibi fakire bildirip,
mekruh işlemekten kurtulmak gerekirdi. Yani benim 70 YTL zekat vermem gerekiyor.
Ancak elimde 70 YTL değerinde altın yok. 140 YTL değerinde var. Size bu altının
yarısını zekat olarak verdim demek gerekirdi. Sonra o altının yarısını bana 70
YTL ye satar mısın denirdi. Satarsa altının yarısı zaten sizindi, diğer yarısını
da rayiç fiyattan almış olurdunuz.
Sual: 50 YTL zekat vermem gerekiyordu. Bir fakir arkadaşımda 140 YTL
değerinde bir altın vardı. Bu altını bana 50 YTL’ye satar mısın sana zekat
vereceğim dedim.O da 140 YTL değerindeki altını 50 YTL'ye sattı. Ben de ona
altını zekat olarak verdim. Zekatım sahih oldu mu?
CEVAP
Zekat sahih oldu. Ancak fakir normalde 140 YTL değerindeki altını 50 YTL ye
satmaz. (Zekatı bana verecek) diye ucuza sattı. Böyle ucuza satın alınması
mekruh olur. Bunun gibi, fakire 140 YTL değerinde bir altın verip, mesela 100
YTL'ye geri almak da aynı şekilde mekruhtur. Halbuki zekat işi olmasa idi, insan
malını, altınını en ucuz fiyata satabilirdi. Hatta para almadan hediye bile
edebilirdi.