Sual: Akıl, kalb, beyin ve nefsin görevleri nelerdir? Yerleri
neresidir ve bizi idare eden beyin mi kalb midir?
CEVAP
Allahü teâlâ insanda görülmeyen üç şey yarattı: Akıl, kalb ve nefs.
Varlıklarını eserleriyle yaptıkları işlerle ve dinimizin bildirmesiyle anlıyoruz.
Akıl ve nefs beynimizde kalb, yüreğimizdedir. Buralarda bulunmaları, elektriğin
ampulde bulunması gibidir. Enbiya ve evliya hariç, herkesin nefsi, çok kötüdür,
kâfirdir. Bu kötü nefse, (nefs-i emmare) denir. Kötülüklere sürükleyen
nefs demektir, insanın en büyük düşmanıdır. Daha sonra kötü arkadaş ve şeytan
gelir.
Şeytan, verdiği vesveseye uyulmadığını görünce, bundan vazgeçer, başka bir
vesvese verir. Şeytan köpeğe benzer, kovalanınca kaçar ise de, başka taraftan
yine gelir. Nefs-i emmare ise kaplana benzer, saldırması ancak öldürmekle biter,
ölünceye kadar yakamızı bırakmaz. Bir âyet meali:
(Nefs-i emmare, elbette günahları, kötülükleri emreder.) [Yusuf 53]
Edeb-üd-dünya isimli kitaptaki hadis-i şeriflerden birkaçının meali
şöyledir:
(İnsanın en kuvvetli düşmanı nefsidir, sonra çoluk çocuğu gelir.)
[Deylemi]
(Asıl kahraman, nefsini yenendir.) [El-Askeri]
(Aklın alameti, nefse galip gelmek ve öldükten sonra lazım olanları
hazırlamaktır. Ahmaklık alameti nefse uyup, Allah’tan af ve merhamet
beklemektir.) [Tirmizi]
Akıl, beyin vasıtası ile, his uzuvlarından, şeytan ve nefsten kalbe gelen
arzuları inceleyip, iyilerini, kötülerinden ayıran bir kuvvettir. Ayırırken
yanılmazsa Akl-ı selim denir. Akıl, nefsin isteklerini Peygamberlerin iyi
dedikleri şeylerden ayırıp, kalbe bildirir, kalb de, aklın bildirdiğini tercih
ederse, nefsin arzularını yapmayı irade etmez. Yani beyin vasıtası ile, hareket
uzuvlarına bunu yaptırmaz.
Kalb, dinimizin iyi dediklerini, seçip yaptırırsa, insan saadete kavuşur.
İnsanın hareket organları, beynine, beyni de kalbine tâbidir. Kalbin emrine
uygun hareket ederler. Kalb, beyin vasıtası ile his organlarından ve ruh
vasıtası ile taraf-ı ilahiden ve akıldan, melekten, hafızadan, nefsten ve
şeytandan gelen tesirlerin toplandığı bir merkezdir. Bir hadis-i şerif meali
şöyledir:
(Kalb, organların hükümdarıdır. Hükümdar iyi olunca emrindekiler de iyi olur.
Bozuk olunca emrindekiler de bozulur.) [Beyheki, İbni Adiy]
Kalb, akla uyunca, nefsin yaratılmış olması, insanların sonsuz nimetlere
kavuşmalarına mani olmaz. Kalbin nefse aldanmaması, ona uymaması, nefs ile
(Cihad-ı ekber) olur. Allahü teâlâ cihad edenlere, Cennette yüksek dereceler
vereceğini bildiriyor. Bir âyet meali:
(Allah’tan korkup, nefsini kötü arzulardan uzaklaştıranların varacakları yer,
muhakkak Cennettir.) [Naziat 40, 41]
Bir hadis-i şerif meali de şöyledir:
(En üstün cihad, Allah yolunda nefsle yapılan cihattır.) [Ebu Davud,
Taberani]
Nefs, insanların cihad sevabına kavuşmalarına meleklerden üstün olmalarına sebep
olmaktadır.
Şeytanın nefsi yoktur
Sual: Şeytanın da, bizim gibi nefs-i emmaresi var mıdır?
CEVAP
Hayır, yoktur.