Sual: Sünnet düğününde veya başka sebeplerle çocuklara verilen
hediyeleri ana-babaları alıp kullanabilirler mi?
CEVAP
Çocuğa gelen hediyeyi, yenilecek bir şeyse ve çocuğa zaruri gerekmezse,
sadece fakir olan ana-babası yiyebilir. Başka fakirlere yediremez. Ana-baba,
fakir değil, fakat kendilerinde bulunmayan bir şey ise, yiyebilirler ve
kıymetini çocuğa öderler. Ana-babaya hediye etmek niyetiyle getirilen şey,
kıymetsiz olduğunu bildirmek için, çocuğa hediye diye verilirse, ana-babaya
getirilmiş olur. Böyle hediyeyi ana-baba zengin de olsa yiyebilir ve
dilediklerine verebilirler. (Uyun-ül besair)
Çocuğun velisi, çocuğun malını kimseye hediye edemez. Ancak, parası çocuğun
olmak üzere satabilir. Veli, kendi parası ile, çocuğun kullanması için aldığı
şeyleri dilediğine hediye edebilir. Çocuk, malını ana-babasına hediye edemez.
Hediye ederse, bu mal, ana-babanın mülkü olmaz. Çocuktan satın alırlarsa
mülkleri olur.
Adil baba, mükellef olmayan çocuğun her malını piyasa fiyatına satabilir.
Parasını çocuğa verir. Baba fakir ise, bu parayı kendi de harcayabilir. Fasık ve
israf eden baba, çocuğun malını satamaz. (Dürer-ül-hükkam)
Ana babasından veya velisinden izinsiz, akıl baliğ olmayan bir çocuğun verdiği
hediyeyi almak, kullanmak caiz olmaz. Çünkü akıl baliğ olmayan çocuğun,
ana-babası dahil, hiç kimseye hediye vermeye yetkisi yoktur. (Redd-ül Muhtar)
Çocuğa çok miktarda kağıt para hediye edilse, ana-babası veya velisi, bu
paraları saklayıp, büyüyünce kendisine vermesi gerekir. Ancak kağıt paraların
kıymeti gittikçe düştüğü için, bu kağıt paralarla altın alıp saklarlar.
Sual: Zengin bir babanın, çocuğa gelen hediyeleri ve çocuğun kendi malını
istediği gibi kullanma yetkisi var mıdır? Mesela ödünç verebilir mi, altınlarını
annesi takabilir mi?
CEVAP
Baba fakir ise istediği gibi kullanır. Zengin ise, çocuğun menkul mallarını
satıp altın olarak muhafaza edebilir. Onun parası ile kârı çocuğun olmak üzere
ticaret yapabilir. Başkasına ödünç verebilir. Çocuk akıl-baliğ olduktan sonra,
çocuğun kendi mallarını kendisine verir. (Dürer)
Sual: Çocuğa gelen hediyeyi, zengin olan babası nasıl kullanır?
CEVAP
Çocuktan satın alıp, başka bir çocuğuna verebilir.
Sual: Fakir iken, çocuğumun altınlarını alıp kullandım. Şimdi zengin
oldum. Altınları geri vermem gerekir mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Âdet olduğu için yeni doğan çocuğa hediye geliyor. Çocuğa gelen
hediyeleri kullanabilir miyiz?
CEVAP
Fakir iseniz kullanabilirsiniz. Zengin iseniz, ödünç alarak
kullanabilirsiniz. Yahut bu parayı çocuğun lehine olabilecek yatırımlarda da
kullanabilirsiniz. Çünkü siz onun velisisiniz.
Sual: Çocuğumun doğumundan sonra ona takılan para ve altınları harcadık.
Çocuğumuza borçlandık mı? Bu borcumuzu ne zaman ödemeliyiz?
CEVAP
Paraları altına çevirip borcunuzu altın olarak hesaplayın. Mesela 70 gram 22
ayar altın diye bir yere yazın. Hemen vermeniz gerekmez. Akıl baliğ olunca
isterse size hediye edebilir. Yahut o zaman da verebilirsiniz. Yani kendi
paranız gibi saklamanız veya değerlendirmeniz gerekir. Mesela Euro olarak
saklayalım veya Dolar olarak saklayalım diyebilirsiniz. Yani çocuğun menfaati
hangisinde ise ona göre hareket edersiniz.
Sual: Altını bebeğe hediye etmek caiz mi?
CEVAP
Evet. Ama bir daha geri alınmaz. Çünkü çocuğun hediye etme yetkisi yoktur.
Verilen onun olur.
Sual: Çocuğun getirdiği mubah suyu içmek niye caiz değildir? Evin
çeşmesindeki suyu getirse yine mi içilmez? Mubah su ne demektir?
CEVAP
Herkesin kullanabildiği göl, pınar, ırmak gibi sulardır. Çocuk bu suyu
alınca onun mülkü olur. Çocuk, mülkünü başkasına hediye edemez. Ama evin
içindeki su onun değildir. Onu getirirse, ana babası içebilir. Marketten aldığı
şişe suyu onun mülkü olur. Onu kimseye hediye edemez.
Ana, baba veya veli, çocuğun malını kimseye hediye edemez. Birine hediye etmek
isterse, önce bunun kıymeti kadar parayı ona hediye eder. O da, bu para ile
çocuğun malını velisinden satın alır. Bu para çocuğun olur. Veli, kendi
parasıyla çocuğun kullanması için aldığı şeyleri dilediğine hediye edebilir.
Çocuk malını ana veya babasına verse, bunların mülkü olmaz. (S. Ebediyye)
Sual: Zengin dul kadınım. Çocuğuma bağlanan maaşı, kendi ihtiyacıma harcamam
caiz mi?
CEVAP
Hayır.
Sual: Çocuğumun parası ile ona bisiklet, ayakkabı almam caiz mi?
CEVAP
Hayır.
Sual: Biri 5, diğeri 8 yaşında iki çocuğum var. Bazen bunlar gidip
fırından ekmek alıyorlar. Bunların alış verişi sahih midir?
CEVAP
Baliğ olmayan akıllı çocuğun alış verişi, velisinin izin vermesi ile ancak
sahih olur. Eğer çocuk akıllı olmamış ise, velisinin izni olsa da, alış veriş
etmesi sahih olmaz. (S. Ebediyye)
Yedi yaşından büyük çocuğa akıllı çocuk denir. Demek ki 8 yaşındaki çocuğunuz
sizin izin vermenizle alış veriş yapabilir. 5 yaşındaki yapamaz. Ancak, diyelim
5 yaşındaki çocuğunuz fırından ekmek alıp getirmişse, siz de razı olmuşsanız o
zaman sahih olur. Bu, 5 yaşındaki küçük çocuğun ticaret yapması, alış veriş
etmesi demek değildir. Babasıyla bakkala gidip, şeker çikolata isteyip alınca,
babasının rıza gösterip parasını ödemesi gibidir.
Sual: Bir hayvanın besmeleli kesip kesilmediğini bir çocuğa veya içki
içen birisine sorsak, o da besmele ile kesildi dense, o hayvan yenir mi?
CEVAP
Evet yenir. Alış verişte bir fasıkın hatta kâfirin sözü de kabul edilir.
Akıllı olan çocuk da erkek gibidir. Bunlardan biri, bu eti kitaplı kâfir kesti
derse, yenmesi helal olur. (Dürr-ül muhtar)
Sual: Yirmi yaşın üzerinde, akıl-baliğ olmayan, kadın-erkek münasebetlerini
bilmeyen, konuşamayan zararsız deli olan biri erkek, diğeri kız olmak üzere iki
çocuğum var. Alış verişleri, hediye vermeleri, birine zarar vermeleri gibi
hukuki durumları nedir?
CEVAP
Mecellenin 979. maddesinde, delinin, mümeyyiz olmayan küçük çocuk hükmünde
olduğu bildirilmiştir. Bir çocuk, satın alınan malın, mülk olacağını ve satınca
mülkten çıkacağını anlarsa, buna mümeyyiz, yani akıllı denir. Mümeyyiz çocuk,
alım satıma aklı eren, alış verişte aldanmayan çocuktur. Mümeyyiz olmayan
çocukların bütün sözleşmeleri bâtıldır. Delinin durumu da böyledir.
Mümeyyiz olan çocuğun zararlı olan işlerdeki sözleşmeleri, velisi izin verse de,
sahih değildir. Ödünç, hediye vermesi böyledir. Faydalı olan işler için
sözleşmeleri velisi izin vermese de sahih olur. Hediye kabul etmesi, ücret ile
yaptığı işin ücretini alması böyledir.
Zararlı da, faydalı da olabilen sözleşmelerinin sahih olması için, velisinin
izin vermesi gerekir. Kendi malı ile alış veriş yapması böyledir. Bunamış olan
ihtiyar da, mümeyyiz çocuk gibidir. Alış verişini, velisi isterse kabul, isterse
red eder. Bir malı veya canı telef ederse, öder. Sözleşmeler yönünden delinin
durumu da böyledir.
Sual: İlköğretim okulundaki bir öğretmen, öğrencisine ait kalem, silgi gibi
eşyalarını isteyip kullanabilir mi?
CEVAP
Kullanmamalıdır.
Sual: On yaşındaki büyük çocuğuma hediye edilen kazak, ona olmadı. Yedi
yaşındaki küçük çocuğuma oluyor. Küçük çocuğuma vermek istedim, büyük çocuğum
razı olmadı. Ne yapmalıyım?
CEVAP
Büyükten kazağı satın alıp küçüğe giydirmelidir. Büyüğe de parasıyla bir
kazak alınırsa, ikisi de sevindirilmiş olur.
Çocuğun malını ona harcamak
Sual: Çocuğun malını, onun için harcamaya kim veli olabilir?
CEVAP
Babası veya dedesi olur. Annesi veli olamaz. Annesi sadece, kendi yanında
kalan çocuğun ihtiyacını onun parasıyla satın alabilir. (Eşbah)