Sual: Seferilikte vatan ve önemi nedir?
CEVAP
İnsanın mukim olduğu, yerleştiği yere Vatan denir.
3 çeşit vatan vardır:
1- Vatan-ı asli: İnsanın doğup büyüdüğü, daha sonra evlendiği yerdir.
Bundan sonra da hep kalmak niyetiyle yerleştiği yerdir. Burayı da değiştirip
temelli kalmak üzere başka yere göçebilir. O zaman göçtüğü yer vatan-ı asli olur.
2- Vatan-ı ikamet: 15 gün veya daha çok kalıp, sonra çıkmaya niyet
edilen yerdir.
3- Vatan-ı sükna: İnsanın uğradığı yer olup, 15 günden az kalmak için
niyet edilen, yahut bugün yarın çıkarım diyerek uzun müddet oturulan yerdir.
Vatanın değişmesi:
Vatanın değişmesi aşağıda belirtilen örneklerdeki gibi olur:
Bir kimse, evlenip veya temelli kalmak üzere bir yere yerleşmedikçe, doğup
büyüdüğü yer vatan-ı asli olmaktan çıkmaz. Evlenirse, eski vatan-ı aslisi
bozulur. Evlendiği yer vatan-ı asli olur. Başka bir yerde temelli kalmak üzere
yerleşirse, bu sefer evlendiği yer vatan-ı asli olmaktan çıkar. Temelli
yerleştiği yerden ayrılıp başka bir yere temelli yerleşirse, önceki yerleştiği
yer vatan-ı asli olmaktan çıkar. Yani bir kimse, Haymana’da doğsa, vatan-ı
aslisi Haymana olur. Bu kişi, Samsun’da evlense, Haymana vatan-ı asli olmaktan
çıkar ve vatan-ı aslisi Samsun olur. Daha sonra Fatih’te temelli yerleşmeye
karar verirse, o zaman vatan-ı aslisi Fatih olur. Samsun vatan-ı asli olmaktan
çıkar.
Vatan-ı aslide bir saat de kalınsa namazlar kısaltılmaz.
Bir kimse, evlenip bir yere yerleştikten sonra, hanımı o şehirde ikamet ettirse,
iş icabı kendisi gidip başka bir şehre temelli yerleşse, iki vatan-ı aslisi
olur.
Bir köyde, ikamet eden bir kadın, şehirdeki doğum evine giderek çocuğu olsa,
çocuğun vatan-ı aslisi annesinin ikamet ettiği köydür. Çünkü orada büyüyecektir.
Birkaç gün kaldığı yerde, yani vatan-ı süknada doğmuş sayılmaz.
Bir kimse 60 km.lik mesafeye gitmek için bir otobüse binse, otobüste uyuyup
150-200 km.lik mesafeye gitse bile yine seferi olmaz. Çünkü buraya gelmeye niyet
etmemiştir. Burada iken 60 km. ilerideki şehre bir iş için gitse, yine seferi
olmaz. Dönerken ilk çıktığı yere gelmeye niyet ederse, dönüşte seferi olur.
Bunun gibi, bir kişi, 60 km. olan Çatalca’ya gitmek üzere Fatih’ten çıksa,
otobüste uyuduğu için Edirne’ye gelse, Edirne’ye kendi isteği ile gitmediği,
niyetsiz gittiği için, Edirne’de namazlarını mukim olarak yani 4 rekat olarak
kılar. Edirne’den tekrar Fatih’e gitmeye niyet ederek yola çıksa, Edirne’den
çıkar çıkmaz, namazlarını kısaltır.
Seferilikte mesafe
Üç günlük yola, süratli bir araç ile, mesela trenle daha az zamanda giden de
seferi olur. Keşfedilecek yeni bir vasıta ile, bir saniyede, bir anda Amerika’ya
giden de seferi olur. Kerametle bir anda başka ülkelere giden evliya da seferi
olarak namazlarını kılar.
Bir yere iki başka yoldan gidilse, biri kısa, öteki uzun olsa, uzun yol, üç
günlük yürüyüş ise, bu yoldan her vasıta ile giden seferi olur.
Bir kimse, üç günlük mesafede bulunan bir yere, süratli yürüyen bir at ile iki
günde veya daha az bir zamanda varmış olsa da, yine seferi olur, dört rekatlık
namazlarını kısaltır.
Âlimlerin hepsi, seferiliği fersah denilen, bir saatte gidilen yolun uzunluğu
ile bildirmiştir. Üç günlük yol ise, 15, 18 ve 21 fersahtır. Fetva 18 fersaha
göredir. Bir fersah, 5.800 m. kadardır. Bazısı yaklaşık olarak bunu 6.000 m.,
bazıları da 5.000 m. kabul etmiştir. Seferilik için gerekli uzaklığı net olarak
hesaplamak için 5.800 m. ile 18 fersah çarpılır, yaklaşık 104 km bulunur.
Maliki, Şafii ve Hanbeli’de ise 80 km.den biraz fazla giden seferi olur.
Mestli bir kimse, abdestli olarak sefere çıksa, 3 günlük mesh süresi abdest
bozulduğu anda başlar 3 gün devam eder.
Seferilik müddeti
Maliki, Şafii ve Hanbeli'de, 80,640 kilometre mesafeye gidip, giriş ve çıkış
günleri hariç, 4 günden az kalan seferi olur. 4 veya daha fazla gün kalan mukim
olur. Sefere çıkan kimse, sabah ezanları okunurken bir şehre girse, o gün
sayılmaz.
Ezanlar okunurken o şehirden çıksa çıktığı gün de sayılmaz. 3 gün kalınca 3
sabah namazı kılar, bir girişte, bir de çıkışta sabah namazı kılınmış olur ki,
hepsi 5 sabah namazı eder. Demek ki, 3 sabah namazı değil, en fazla 5 sabah
namazı kılan bile seferi oluyor, mukim olmuyor. Şer'i gün, imsak vakti girince
başlar.
Giriş çıkış günlerinde ölçü imsak vaktidir
Gün, oruçta olduğu gibi imsak vaktinde başlar. Ertesi günü imsak vaktine
kadar devam eder. Mesela, İstanbul’a imsaktan sonra, sabah ezanı okunurken giren
kimse, giriş günü olduğu için o günü saymaz. Eğer imsak vaktinden önce girerse,
imsak vaktinden sonraki gün giriş günü olmaz. İmsak vaktinden sonra çıkarsa, o
gün çıkış günüdür.
Demek bir kimse, bir yere güneş doğarken girse, o gün giriş günü olduğu için
hesaba katmaz. Üç gün kaldıktan sonra, dördüncü günü imsaktan sonra, mesela
güneş doğarken oradan çıksa, giriş-çıkış günleri sayılmadığı için o kimse, üç
gün o yerde kalmıştır ve seferidir.