Sual: Adak denilince her zaman kesilebiliyor da, kurban denilince niye
bayramdan başka günde kesilmiyor? Bu koyunu Şaban ayında keseceğim diyenin Şaban
ayında mı kesmesi gerekir?
CEVAP
Hayır, Şaban ayında kesmesi gerekmez; ama kurban denilirse kurban bayramında
kesmesi gerekir. Çünkü İbni Abidin hazretleri buyuruyor ki:
Kurban, dinimizin bildirdiği özel bir vakitte kesilen hayvanın adıdır, onda
vakti kaldırmak söz konusu olmaz. O hâlde (Şu hayvanı kurban edeceğim)
diye adadığı takdirde, onu o vakitte, yani bayram günü kesmesi gerekir. Yoksa
adağını yerine getirmiş olmaz; çünkü kurban kesim günleri geçtikten sonra, artık
ona kurban denilemez. Kurban vakti çıktıktan sonra onu canlı olarak bir fakire
tasadduk eder; ama bunun aksine, falan vakitte [mesela Şaban ayında] bir koyun
kesilmesini adasa, vakti zikretmesi geçersizdir. İstediği ayda kesebilir.
Bundan dolayı Hanefi âlimleri, adakta yer ve zamanın tayinini geçersiz
saymışlardır. [Mesela Cuma günü Sultanahmet’teki bir fakire bir altın sadaka
vereceğim dese, başka gün başka yerdeki fakire bir altın verebilir.] Ama kurban
bunun aksinedir; çünkü vakit, kurbanın mefhumundan bir parçadır. O zaman
kurbanda vakte itibar etmek gerekir.]
Birisi bir hedy kurbanı adasa, durum farklı olur. Hedy, Harem-i şerifte
kesilmek üzere gönderilen kurbanın ismidir. Kurban ise, bayram günlerinde
kesilen hayvanın ismidir. Eğer hedy Harem-i şerifte kesilmezse hedy ismi;
kurban, bayram günlerinde kesilmezse, kesilen o hayvanda kurban ismi
bulunmamış olur; çünkü fakihler demiştir ki, bu kimsenin bu adaktan kurtulması
için onu ancak haremde kesmesi ve tasadduk etmesi gerekir.
Eğer bir kimse Mekke’nin fakirlerine verilmek üzere bir miktar para adamış olsa,
o kimse Mekke fakirlerinden başkasına da onu tasadduk edebilir. Hedy, kurbanı
Mekke’ye hediye edilen, orada kesilip tasadduk edilen hayvana denilir. O zaman
yer, bunun mefhumunun bir parçası olmuş bulunur. Zamanın kurbanın bir parçası
olması gibi. Hedy olarak adadığı bir hayvanı Mekke dışında kesip tasadduk etse,
adadığını yerine getirmiş olmaz.
Mekke’de para sadaka vermeyi adamak bunun aksinedir; çünkü yer, para mefhumunun
bir parçası değildir. İster Mekke'de tasadduk etsin, ister başka yerde. Hedy
bunun aksinedir. Harem-i şerifte kesilmesi gerekir. Kurban denilince de hayvanı
kurban kesmek gerekir. (Redd-ül-muhtar)
Geçen yılın kurbanı
Sual: Bir ineğe ortak olan yedi kişinin bir kısmı o yılın kurbanına, bir
kısmı da geçen yılın kesmediği kurbanına niyet etse, kestikleri kurban sahih
olur mu? Bir kısmının geçen yıla ait kestikleri bilinmezse ne olur, bilinirse ne
olur? Adak hayvanı yedi kişilik kurbana dahil edilebilir mi?
CEVAP
İbni Âbidin hazretleri buyuruyor ki:
Birisi aynı yılın kurbanını, diğerleri ise, geçmiş yılların kurbanını murat
etseler, aynı yılın kurbanını irade edenin kurbanı caiz, diğerlerininki
bâtıldır. Çünkü diğer ortakların ki nafile olur. Bu kurbanın etinin tamamını
tasadduk etmeleri gerekir. Çünkü onun hissesi de hayvanın etine dahildir.
Haniye'de de böyle bildirilmiştir. (Redd-ül muhtar)
Yukarıdaki durum, geçmiş yılların kurbanı olduğu bilindiğine göre böyledir.
Bilinmezse, geçen yılın kurbanına niyet edenler, öğrendikleri zaman tevbe
ederler. Geçmiş yıllarda kesmedikleri kurbanlarının bedelini bir veya birkaç
fakire altın olarak verirler.
Adak hayvanı yedi kişilik kurbana ortak edilebilir.