Takdir edip sevdiğiniz arkadaşa, onu sevdiğinizi hal ve hareketlerle
bildirmek kâfi değildir. Dil ile de söylemelidir! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Arkadaşını seven, onun evine gidip “Seni Allah rızası için seviyorum” desin!)
[İ. Ahmed]
Böyle bir arkadaş bulunca, onu üzecek bir davranışta bulunmamak lazımdır.
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Arkadaşınla münakaşa etme! Ona sıkıntı verme! Ona buna arkadaşının halini
sorma! Belki ona düşman birine rastlarsın da, arkadaşın hakkında yanlış bir şey
söyleyip aranızın açılmasına sebep olabilir.) [Ebu Nuaym]
Bir kimsenin iyi veya kötü olduğu yaptığı işlerden anlaşılır. Bir kimse,
kötülüklerden kaçıyor, iyi işler yapıyorsa, o kişinin Cennete gitme ihtimali
çoktur. Onun için iyi kimselerle beraber olmaya çalışmalıdır. Hadis-i şerifte
buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ, bir kula hayır murat ettiği zaman, dinini kayıran kimseler
yanında çalışmayı nasip eder. Şerri murat edilen de, dinini kayırmayan kötü
kimselerin yanında çalışır.) [Deylemi]
Dine hizmet için üç şart lazımdır: İlim, Akıl ve İhlas.
1- İlmi noksan olan, tebliğ edeceğini kendisi bilmeyen ve kendi tatbik
etmeyen başkalarına doğruyu nasıl öğretebilir? Tecrübesi de yoksa bir çok
yanlışlıklar yapar.
2- Bir kimsenin aklı az ise, nakli anlamakta aciz ise, ilmi de noksan olur.
Ahmak, hizmet ediyorum diye uygunsuz işler yapar. İlm-i siyaseti bilmeyen
yumuşak söylemeyen, insanları idare etme sanatından uzak olan kimse de, fitneye
sebep olur.
3- İhlas yoksa, yaptığı işleri sırf Allah rızası için yapmıyorsa dünya
menfaatleri için yapıyorsa, o işin hayrı olmaz. İyi, kötü herkese, güler yüz
göstermeli, fitne çıkarmamalı, düşman kazanmamalıdır.
Hafız-ı Şirazinin, (Dostlara doğru söylemeli, düşmanları güler yüzle ve
tatlı dil ile idare etmelidir) sözüne uymalıdır! Af dileyenleri affetmelidir!
Herkese karşı iyi huylu olmalıdır! Kimsenin sözüne karşı gelmemeli, münakaşa
etmemelidir!
Herkese yumuşak söylemeli, sert söylememelidir! Şeyh Abdullah Bayal
hazretleri buyurdu ki:
(Tasavvuf, namaz, oruç ve geceleri ibadet etmek demek değildir. Bunları yapmak
her insanın kulluk vazifesidir. Tasavvuf, insanları incitmemektir. Bunu yapan,
vasıl olmuş, yani maksada kavuşmuştur.)
Evliyanın başka insanlardan nasıl ayırt edilebileceğini, Muhammed bin Salim
hazretlerinden sordular. Buyurdu ki:
(Sözlerinin yumuşak olması ve huylarının güzel olması ve yüzünün güler olması ve
ihsanının bol olması ve konuşurken itiraz etmemesi ve özür dileyenleri affetmesi
ve herkese merhametli olması ile anlaşılır.)
Ebu Abdullah Ahmed Makkari hazretleri buyurdu ki:
(Fütüvvet demek, gücendiğin kimseye iyilik etmek, sevmediğine ihsanda bulunmak
ve sıkıldığın kimseye güler yüzlü olmaktır.)