Sual: (Ahkam zaman ile değişir) kaidesine göre âdetler dinde delil
olur mu?
CEVAP
Âdetler, Delil-i şer’i olamaz. Din, âdetlere tâbi olamaz. Âdetlerin,
modaların İslamiyet’e uygun olması gerekir. Bir işin İslamiyet’e uygun olmasını
sağlamak için, bu iş ile ilgili çeşitli kaviller varsa, bunlardan zamana ve
şahsa uygun, elverişli olan kavle uygun olması sağlanır. (Ahkam zaman ile
değişir) de bu demektir. (Berika)
Sual: Âdetle ilgili sünnetler nelerdir? Âdetle ilgili sünnetleri yapmak
müstehap dediniz. Sol eli kullanmak yani müstehabın terki mekruh değil mi?
CEVAP
Mekruh değildir. Mübarek, şerefli ve temiz işleri yaparken sağdan başlamak
müstehaptır. Bunlara zevaid sünnetler denir. Ayakkabı, gömlek giyerken, saç
tararken, misvak kullanırken, tırnak keserken, el, ayak yıkarken, mescide
girerken, tuvaletten çıkarken, sadaka verirken, yemek yerken, su içerken sağdan
başlanır. Bunların zıddı olanları yaparken, mesela ayakkabı çıkarırken,
taharetlenirken, sümkürürken soldan başlamak müstehaptır. Özürsüz, kasten
bunların tersini yapmak tenzihi mekruhtur. Tenzihi mekruh, mekruh demek değildir.
Sual: Zevaid sünnet diyerek şeytan gibi sol el ile yiyip içmeye bile
mekruh değil dediniz. Sadece tenzihi mekruh olur dediniz. Sağdan başlamak önemli
sünnet değil midir?
CEVAP
Peygamber efendimizin ibadet ve âdet olarak yaptıklarının hükmü farklıdır.
Âdetle ilgili sünnetler müstehaptır.
Sağın önemi elbette büyüktür. Sağın, sola göre üstünlüğü vardır. Mübarek,
şerefli ve temiz işleri yaparken sağdan başlanır. Peygamber efendimiz, elindeki
suyu, sağında bulunan bir köylüye uzatır. Köylü, (Ya Resulallah, solunuzdaki Ebu
Bekir’e niçin vermiyorsunuz? O benden daha faziletli) der. Resulullah, (Suyu
sağdan dağıtın!) buyurur. Yine, (Sağ elle yiyip için, sağ elle alıp
verin; çünkü şeytan, sol eliyle yiyip içer, sol eliyle alıp verir)
buyurmuştur. Bir yere giderken, yol ikiye ayrılır, soracak kimse de bulunmazsa,
(Karşınıza iki yol çıkarsa, sağdan yürüyün!) hadis-i şerifine uymalıdır.
Sağın şerefi, Kur’an-ı kerimde de bildirilir. (Vakıa) suresinde
(Eshab-ül-meymene = Sağcı) ve (Eshab-ül-meş’eme = Solcu) ifadeleri geçer ve
sağcıların [dine uyanların] Cennet ehli, solcuların [dine uymayanların] Cehennem
ehli olduğu bildirilir. Meymene; sağ, sağ kol, sağ taraf gibi anlamlara
gelir. Eshab-ı meymene, sağcı demektir. Cennete gidecek mutlu kişilere
denir. Meş’eme; sol, sol kol, sol taraf, uğursuzluk gibi anlamlara gelir.
Eshab-ı meş’eme, solcu demektir. Cehenneme gidecek bedbahtlara denir.
Sual: Tek’e riayet etmenin, bir şeye sağdan başlamanın hükmü nedir?
CEVAP
Teke riayet etmek, yani bir şey yaparken 1, 3, 5, 7 gibi tek sayıda yapmak
sünnettir. Hadis-i şerifte, (Allahü teâlâ tektir, teke riayet edeni sever)
buyuruldu.
İmam-ı Rabbani hazretleri, Mevlana Salih’e bahçeden birkaç karanfil
getirmesini emretti. Onun, altı tane karanfil getirdiğini görünce buyurdu ki:
(Bizim en aşağı talebemiz, en azından (Allahü teâlâ tektir, teke riayet edeni
sever) hadis-i şerifini bilir. Teke riayet müstehaptır. İnsanlar müstehabı
ne zannediyorlar? Müstehap, Allahü teâlânın sevdiği şeydir. Eğer dünya ve
ahireti Allahü teâlânın sevdiği bir şey için verseler, hiçbir şey vermemiş
olurlar.)
Mübarek, şerefli ve temiz işleri yaparken sağdan başlamak müstehaptır. Bunlara
Sünnet-i zevaid denir. Ayakkabı, gömlek giyerken, saç tararken, misvak
kullanırken, tırnak keserken, el, ayak yıkarken, mescide girerken, heladan
çıkarken, sadaka verirken, yemek yerken, su içerken sağdan başlanır. Bunların
zıddı olanları yaparken, mesela ayakkabı çıkarırken, taharetlenirken,
sümkürürken soldan başlamak müstehaptır. Özürsüz, kasten bunların tersini yapmak
tenzihi mekruhtur. Bir hadis-i şerifte de, (Allah sağdan başlamayı sever)
buyuruluyor.
Sağ el ne demek?
Sual: Buhari’deki bir hadiste, (Namaz hakkında Allah'tan korkun! Sağ
elinizin mâlik olduğu şeyler [köleler] hakkında Allah'tan korkun!
Kimsesiz, fakir, dul kadın ve yetimler hakkında Allah'tan korkun!)
buyuruluyor. Hadiste niye sağ el deniyor?
CEVAP
Bunlar deyimdir. Türkçe’de de böyle deyimler vardır. (Elimin altında şu
kadar mal var) veya (Elimin altında yüzlerce insan var) yahut
(Bahsettiğiniz işi yapmak elimde değil) gibi ifadelerde geçen el kelimesinin
hiç birisinin bildiğimiz el ile alakası yoktur. Buradaki el, güç, kuvvet, malik
olmak anlamındadır. Arapça’da da, sağ el tabiri kullanılıyor. Kur’an-ı kerimde
de, Allah için bir çok yerde el tabiri geçer. Hiç birisinin hakiki el ile
alakası yoktur. Hepsi deyimdir.
Yukarıda bildirdiğiniz hadis-i şerif çok güzel bir nasihattir. Önce namaza önem
verilmesi, sonra hizmetçilerimize iyi muamele edilmesi, fakir dul ve yetimlerin
hakkının gözetilmesinin önemi bildiriliyor.
Sual: Erkeklerin saçlarını kazımaları veya uzatmaları sünnet midir?
CEVAP
Kılık kıyafet, saç sakal gibi şeylere sünnet-i zevaid, yani âdete
bağlı sünnet denir. Bunlar gibi âdete bağlı işlerde, herkes yaşadığı yerdeki
âdetlere uymalı. Âdete uymamak uygun olmaz, fitneye sebep olursa haram
olur. Budist papazlarına benzemek niyetiyle başı dazlak yapmak ve kadınlar gibi
saçlarını uzatmak caiz olmaz. Bir ihtiyaçtan dolayı olursa mahzuru olmaz.
Âdetle ilgili sünnetler
Sual: Peygamber efendimizin her yaptığı sünnet deniyor. Mesela yatmak, yiyip
içmek, yürümek gibi şeyler, sünnet midir, mubah mıdır?
CEVAP
Mubahtır, sünnet değildir. Sünnet iki türlüdür:
Sünnet-i hüdâ, ezan ve ikamet okumak gibi, İslâm dininin şiârıdır.
Sünnet-i zâide, Resulullah efendimizin kılık kıyafeti, elbise giymek,
yatmak, yiyip içmek ve yürümek gibi işlerdeki âdetleridir. (Hadika)
Elbise giymek, yatmak ve yürümek ve benzerleri mubahtır. Bunların yapılış şekli
sünnettir.
Yatmak sünnet değil ama sağ yanına yatmak sünnettir. Resulullah efendimiz,
mübarek avucunun içini sağ yanağının altına koyup, sağ yanı üstüne yatardı.
Yüzükoyun yatmak mekruhtur.
Yemek mubahtır. Üç parmakla yemek, sağ el ile yemek sünnettir. Su içmek
mubahtır. Oturarak içmek sünnettir.
Elbise giymek mubahtır. Resulullah gibi giyinmek sünnettir. Resulullah
efendimiz, siyah, beyaz ve yeşil giyinirlerdi. Kırmızı ve sarı giyinmek tenzihen
mekruhtur.
Başı kapatmak mubahtır. Sarık giymek, sarığın ucunu sarkıtmak sünnettir.
Yürümek mubahtır. Önüne bakarak, süratle yürümek sünnettir.
Herkesin saçı, bıyığı olur. Ama Resulullah efendimizinki gibi şekil vermek
sünnet olur. Bıyıklarının uzunluğu ve şekli, mübarek kaşları kadar idi. Sakalı
bir tutam idi. Bu ölçülere uymayan sakal ve bıyık bid’at olur.