Sual: Dünyadaki müslümanlara gönderilen Kumar Oyunları
hakkındaki bildiriye cevap verir misiniz?
CEVAP
Dinimizde bir şeyin haram ve küfür olduğu dört delil ile bilinir. Bunlar
Kitab, Sünnet, İcma ve Kıyastır. Bundan başka delil yoktur. Gönderilen bildiride
çeşitli kumar oyunlarının kağıt sayısından dolayı haram veya küfür olduğu
bildiriliyor. Halbuki İbni Âbidin hazretleri buyuruyor ki:
(Oyun ile vakit geçirmek, tavla, 14 taş ve benzeri oyunlar tahrimen mekruhtur.
Bunlar, para ile, mal ile yapılırsa kumar olur, haram olur.) [Redd-ül Muhtar
c.5, s.253]
Demek ki, ne çeşit oyun olursa olsun, çayına bile olsa, oynanınca haram, parasız
oynanırsa tahrimen mekruhtur. Hiçbir kitapta, kumar oynayan dinden çıkar diye
yazmaz.
Bildiride, (Pişpirik oynarsan 54 farzla oynarsın, tavla oynarsan İslam’ın 32
şartı ile oynarsın) gibi indi görüşler vardır. Dinimizde rakamlar üzerinden
manalar çıkarmak doğru değildir. Amerika’da peygamber olduğunu söyleyen R.
Khalife isimli bir din düşmanı da, 19 rakamının kutsallığından bahsetmiştir. 19
rakamı üzerine başka numara döndürenler de olmuştur.
İslam’ın şartı 32 değil, beştir. Dominodaki sayılar farsçadır. Yahudilikle,
Hıristiyanlıkla bir ilgisi yoktur. Abdestin farzı Hanefi’de dört ise de, diğer
mezheplerde farklıdır.
Böyle bildiriler, ya yabancıların bir oyunu veya cahil kimselerin bir
düzmesidir. Kumarın haram olduğu edille-i şeriyye ile de sabittir. Rakamlara
göre haram olduğunu söylemek çok yanlıştır. Kumar oyunları, bildiride açıklanan
rakamlarla değil de, başka rakamlarla oynansa haram olmaktan çıkacak mıdır?
Elbette çıkmaz. Hurafelerden uzak durmak gerekir.
Sual: Almanya’dan yazıyorum. Burada piyango tertiplemek, sigorta acentası
veya banka reklamı yapmak caiz midir?
CEVAP
Caizdir. [Geniş bilgi için, Alış Veriş Bilgileri kısmında, Sigorta
bahsine bakınız.]
Sual: Top yarışı yaptırmak, topu en ileri atana hediye vermek caiz mi,
kumar mı? Hangi şans oyunları, hangi yarışlar, kumardır, hangileri kumara
girmez? Kur’a çekmek, piyangoya girer mi?
CEVAP
Bir şeyin kumar olabilmesi için bahse giren iki veya daha fazla kişinin
zarar veya kâr etme ihtimalinin bulunması şarttır. Mesela (Sen kazanırsan ben
sana vereceğim, ben kazanırsam sen bana vereceksin) şeklinde bahse girmek kumar
olur. (Sen kazansan da, ben kazansam da ben vereceğim veya sen vereceksin)
şeklinde olursa kumar olmaz. Yahut, birisi, iştirakçilerden para almadan
(Hanginiz kazanırsa ona para veya araba vereceğim) dese kumar olmaz. Kazanma
olmadan, (Kur’a çekeceğim. Kim kur’ada çıkarsa ona vereceğim) demek de kumar
olmaz.
Mubah olan herhangi bir şey ile yarışmak caizdir. Yarışan iki kimseden yalnız
birinin, (Beni geçersen, sana şunu vereceğim. Ben geçersem, senden bir şey
istemem) demesi veya yarışmaya karışmayan birinin, (İkinizden kazanana şunu
vereceğim. Kazanmayan bir şey vermeyecek) demesi caizdir. (Kazanamayan, kazanana
şunu verecek) denirse, kumar olur. Kumarcılardan herbirinin malının artmak ve
azalmak ihtimali vardır. Eğer, üçüncü bir kimse, ikisinin atlarını geçmesi
şüpheli olan bir at ile yarışa katılıp, (Sizi geçersem, ikinizden de alırım. Siz
beni geçerseniz, size bir şey vermem, hanginiz ötekini geçerse, ondan alır)
demesi de caiz olur. (Redd-ül Muhtar)
TV’deki çekilişler
Sual: TV’lerdeki programlarda, fazla puan alana, kapıyı önce açana, mayını
patlatmayana çeşitli hediyeler veriyorlar. İştirakçilerden hiç para almıyorlar.
Bu kumara giriyor mu?
CEVAP
Girmiyor. İştirak eden herkesten az da olsa para alsa, kumara girer. Bu
hususta, muteber eserlerden aldığımız yazı aşağıdadır:
Her şey ile yarış etmek ve bulmaca çözmek helaldir. Bunları kumar ile yapmak
haramdır. Koşarak veya at ile ve silah ile, ok ile hedefe atmak gibi harbde
kullanılan şeylerle yapılan yarışlarda, bir taraftan mal şart etmek de caiz
olur. Yani iki kişiden yalnız biri, (Sen kazanırsan, ben sana vereceğim. Ben
kazanırsam, sen bana vermeyeceksin) derse veya bir üçüncü kimse, yarışa
katılanlar arasından kazanana ben vereceğim) derse caiz olur. İki tarafın da mal
vermesi şart edilirse, kumar olur. Bir üçüncü kimse de yarışa katılıp, ikisini
de geçerse, ikisinden de alması, ikisini de geçemezse, ondan bir şey alınmaması
şartı ile, ikisinden geride kalanın, geçene mal vermesini şart etmek caiz olur.
Kur’a çekmek caiz ve sünnettir. Mülk sahiplerinin haklarının miktarlarını
değiştirmek veya ortaklardan birinin hakkını yok etmek yahut hakkı olmayana pay
vermek için yapılan kur’a, piyango olur, haram olur.
Kumar, yarışlarda olduğu gibi, tavla ile, dama taşları ile, iskambil kağıtları
ile yapılan her oyunda, futbol oyunlarında da olur. Bunların hepsinde ve ilim
adamları arasındaki kumarda, sözleri, tahminleri yanlış çıkanlar, tahminleri
doğru çıkanlara mal, para vermektedir. Kumara katılanların herbirinde, hem almak
hem de vermek ihtimali vardır. Kumar oynatmak, yarışmak demek değil, tahminde
yanılıp yanılmamak demektir.
Kumarla sömürenler
Kumarda, sonu tahmin edilen işin oyun olması, kazançlı, başarılı olması veya
zararlı olması arasında fark yoktur. Canbazın düşüp düşmeyeceğini, geminin batıp
batmayacağını tahmin edenlerin, birbirlerine para vermek için sözleşmeleri de
kumar olur. Bunun içindir ki, oyun, yarış yapılmaksızın, kumarcıların isimleri
veya para ile aldıkları biletlerin numaraları arasında piyango çekerek, çekilen
numara sahiplerine biletlerden toplanan paraların hepsini veya bir miktarını
dağıtmak kumar olur. Çünkü, piyangoya katılanların hepsi kendi numarasının
çekileceğini ümit etmektedir. Bu tahminleri doğru çıkanlar, yanlış çıkanların
önceden vermiş oldukları paralardan almaktadır. Aldıkları para ile, önceden
bilete verdikleri paranın farkını, tahminleri yanlış çıkanlardan almış
olmaktadır. Tahminleri yanlış çıkacaklardan para toplamak güç olacağı için ve
bunlar önceden belli olmadıkları için, piyangoya katılanların hepsinden, önceden
bilet ücreti ismi altında para toplanmakta, tahmini doğru çıkanların vermiş
oldukları, sonra kendilerine iade edilmektedir. Önceden toplanan paraların
hepsini piyango sahibi almakta, bundan "aslanpayı"nı kendine ayırıp, geri
kalanını tahminleri doğru çıkanlara vermektedir.
Piyango sahibi, kumara iştirak etmese bile, harama sebep olduğu için, büyük
günah işlemekte iştirak edenleri sömürmektedir. (Redd-ül Muhtar, S. Ebediyye,
İ. Ahlakı)
Sual: Gazetenin, çekiliş yaparak araba vermesiyle piyango arasında fark var
mıdır?
CEVAP
Piyango bileti alınınca verilen paraya karşılık bir mal alınmıyor. Kuponsuz
olarak Gazetenin vereceği çekilişe katılan kimse, verdiği para ile gazetenin
yanında ayrıca ansiklopedi ve kaset de alıyor. Okuyucuların gazeteden bir
alacakları kalmıyor. Gazete fazla olarak kur'a ile araba vs. veriyor. Gazete
bunu da sorulan sualleri bilene veriyor. Bunun piyango ile hiç alakası yoktur.
Üç çeşit kur'a, yani çekiliş vardır:
1- Haram olan kur'a. (İştirakçilerinden birkaçı hariç, hepsi zarar eder.
Her çeşit piyango çekilişleri böyledir.)
2- Caiz olan kur'a. (İştirakçilerden hiç birinin zarar etmediği kur'a.
Gazetenin verdiği arabalar, buzdolapları ve çamaşır makineleri böyledir.)
3- Müstehap olan kur'a. Müşterek hakka sahip olanlar arasında çekilen kur'a.
(Kurban etini tarttıktan sonra ortakların kur'a ile hisselerini almaları
böyledir.) [Mecelle Şerhi]
Ankara Müftülüğü'nün bu konudaki fetvasının özeti şöyle:
Gazetelerin okuyucularına verdiği araba, daire gibi şeyler, piyango hükmünde
değildir. Çünkü ödenen para ile gazete satın alınmaktadır. Alınan gazetenin,
emsali gazeteler yanında, tespit edilen değeri verilmektedir. Araba, daire gibi
hediyeler, gazete sahibinin, kazancının bir kısmından alınarak, okuyucularına
kur'a yani çekiliş ile hediye edilmektedir. Bunu maddi hiçbir değeri olmayan
piyango bileti veya toto kağıdı ile karıştırmamak lazımdır. Bu hususta Din
İşleri Yüksek Kurulu'nun birçok fetvası mevcuttur.
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu'nun kur'a yani çekiliş ile
hediye vermenin caiz olduğunu bildiren fetvalarından biri şöyle:
Para ödeyerek bilet alan kimselerden bir kısmına ikramiye çıkıp, bir kısmına
çıkmadığı için kumardır. Gazetelerin okuyucularına vermekte oldukları, otomobil,
daire gibi şeyler, piyango hükmünde değildir. Çünkü bunda, ödenen para ile
gazete satın alınmaktadır. Gazeteden çekiliş ile, okuyucularına çıkan otomobil
vs. gibi şeyler hediye hükmündedir.
Sual: Haram bir şeyi sevmek, "Kumar haram ama seviyorum" demek küfür olur
mu?
CEVAP
İnsanın nefsi haramlardan hoşlanır. Haramlardan hoşlanmak insanın elinde
olmadığı için küfür ve günah olmaz. Haram işlemek günah olur. "Haram ama
seviyorum" demek suretiyle günahı duyurmak, ilan etmek, teşvik etmek de
günahtır. (Hadika)
Sual: Bir kilo baklavayı yiyebilirsen fiyatını ben ödeyeceğim. Yiyemezsen
kendin ödersin diyerek bahse girmek kumar sayılır mı?
CEVAP
Karşılıklı zarar etme olduğundan kumar sayılır. Kendi getirdiği baklavayı
arkadaşına (Hepsini yiyebilirsen sana şu kadar para vereceğim. Yiyemezsen bir
şey yok) dese, kumar olmaz. İki taraftan birinin zarar etme ihtimali varsa,
karşılıklı bahisler kumar olur.
Sual: Büyük ikramiyeli yarışmalara katılıp oradan kazanılacak parayı yemek
caiz midir?
CEVAP
Para vermeden yarışmaya katılma imkanı varsa mahzuru yok. Az da olsa para
veriliyorsa kumar olur, haram olur.
Sual: Okey, kağıt vs. gibi oyunlar, çayına veya vakit geçmesi için
oynandığında günah olur mu?
CEVAP
Çayına oynamak da kumardır ve haramdır. Bu oyunları oynamak tahrimen
mekruhtur. Devamlı oynanırsa haram olur. Oyun oynamak malayanidir, boş iştir.
İnsan, dünyaya oyun ve eğlence için gelmemiştir. Dünya iş ve kazanç yeridir.
Dünya ahiretin tarlasıdır. Burada ne ekilirse, ahirette o biçilecektir. Boş
vakit fırsat ve ganimettir. Faydalı iş yapmadan vakit geçirmek vakti öldürmek
olur. Dünyada yapılan her işin, her nefesin hesabı kıyamette sorulacaktır.
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Kıyamet günü, herkes ömrünü ve gençliğini nerelerde geçirdiğinden, malını
nereden kazanıp nerelere harcadığından ve ilmi ile amel edip etmediğinden
sorguya çekilecektir.) [Tirmizi]
Ömür, ilim, mal ve beden, Allahü teâlânın kullarına verdiği bir sermayedir. Bu
sermayeyi Allahü teâlânın bildirdiği yerlerde harcamalıdır. Vakit geçtikten
sonra pişmanlığın faydası olmaz. Onun için gençliğin, malın, sağlığın kıymetini
bilmeli, dünyada ahireti kazanacak işler yapmalıdır. Hadis-i şerifte buyuruldu
ki:
(Beş şeyden önce beş şeyin kıymetini bil! İhtiyarlıktan önce gençliğin,
hastalıktan önce sağlığın, meşguliyetten önce boş vaktin, fakirlikten önce
zenginliğin ve ölümden önce hayatın kıymetini bil!) [Ebu Nuaym]
Peygamber efendimiz, tavla oynayan bir grup insana buyurdu ki:
(Oyunla meşgul olan el ve kalblere, boş ve bâtıl sözlere yazıklar olsun!)
[Beyheki]
Böyle oyunları parasız, eğlence için oynamak da uygun değildir. Çünkü hadis-i
şeriflerde buyuruldu ki:
(Satranç ve dama oynayan, ellerini domuz kanına bulaştırmış gibi olur.)
[Müslim]
(Tavla oynadıktan sonra kalkıp namaz kılan, irin ve domuz kanı ile abdest alıp
namaz kılana benzer.) [İ. Ahmed]
(Satranç, tavla ve benzeri haram olan oyunları oynayanlara rastladığınız zaman,
selam vermeyin! Selamlarını da almayın!) [Deylemi]
Yukarıdaki hadis-i şeriflerin açıklaması olan fıkhi hüküm ise şöyledir:
(Tavla, satranç, 14 taş gibi oyunları oynamak tahrimen mekruhtur. Devamlı
oynanırsa haram olur. Eğer bir farzı yapmaya mani olursa yahut para için
oynanırsa yine haram olur.) [Redd-ül Muhtar 5/253]
Görüldüğü gibi, parasız olarak ara sıra oynamak harama yakın mekruh, devamlı
oynanırsa haramdır. Çayına da oynamak kumar olduğu için yine haramdır.
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Bir kimsenin boş şeylerle vakit geçirmesi, Allahü teâlânın onu sevmediğinin
alametidir.) [Mektubat-ı Rabbani]
İmam-ı Malik hazretleri buyurdu ki:
(Satranç ve dama oynayan Allah ve Resulüne asi olmuş sayılır.) [U. Kübra]
İmam-ı Gazali hazretleri ile İmam-ı Şafii hazretleri, ara sıra
satranç oynamanın mubah, devamlı oynamanın ise tenzihi mekruh olduğunu
bildirdiler. Nitekim, İmam-ı Şafii hazretleri, (Satranç oynamak, din ve
mürüvvet sahiplerinin âdeti değildir) buyurdu.
Bu yazılardan anlaşıldığına göre, Hanefilerin satranç dahil bütün oyunları
oynamaları doğru değildir. Şafiilerin ise, ara sıra yalnız satranç oynamaları
caizdir.
Sual: İctihad kapısı kapalı deniyor. Örneğin günümüzde ortaya çıkan bazı
oyunlar, at yarışı, loto ve diğer konular hakkında dinimizin bildirdikleri
söylenirken kıyas ya da icma mı yapılmış oluyor yoksa İslam âlimlerinin
bildirdikleri vasıtasıyla mı hüküm veriliyor?
CEVAP
Kumarı tarif etmişler, adına loto de, toto de, piyango de, at yarışı de,
fark etmez yani yeni bir şey yok. Kıyas falan yapılmıyor. İçki, kumar ve diğer
haramlar isim değiştirse de yine haramdır. Bunlar için yeni ictihada ihtiyaç
yoktur.
Sual: Bazı şans oyunlarında, kendi bilgimizi ve tahmin yeteneğimizi de
kullandığımız için, bunlara katılmak caiz olur mu?
CEVAP
Hayır, caiz olmaz. Ölçü, bilginin kullanılıp kullanılmaması değil, oyunda
para verilip verilmemesidir. Bilgi yarışması da yapılsa, katılmak için para
verilirse, yine kumar olur, caiz olmaz.
Sual: Bir şeyine lades tutuşmak, caiz olur mu?
CEVAP
Hayır, caiz olmaz, kumar olur.
Sual: Futbol veya başka oyunları, spor gayesiyle oynamak günah mıdır?
CEVAP
Avret yeri açık olursa veya namaza mani olursa, her oyun haram olur.
Oyunla vakit geçirmek, tavla, 14 taş ve benzeri oyunlar tahrimen mekruhtur.
Bunlar, parayla, malla yapılırsa kumar olur, haram olur. (Redd-ül-muhtar)
Demek ki, ne çeşit oyun olursa olsun, çayına bile olsa, parayla oynanınca haram,
parasız oynanırsa tahrimen mekruhtur.
Başka faydalı işler, mesela spor olarak, yürümek, koşmak, denizde yüzmek, evde
çeşitli jimnastik aletleriyle spor yapmak tercih edilebilir.
Çeşitli oyunlara bağlanıp, kitap okumaktan mahrum kalanlar, hatta yemek yemeyi
bile unutanlar oluyor. Okuldaki derslerine bile çalışamıyorlar.
Piyango bileti bulmak
Sual: Yolda bir milli piyango bileti bulunsa, bu bilete bir miktar para
çıksa, bu parayı alıp harcamak caiz olur mu?
CEVAP
Kendi satın almadığı için, lukata yani, yerde bulunan para, mal hükmündedir.
Müslüman bir fakire verilebilir veya fakirse kendisi kullanabilir.